در اواخر قرن چهارم میلادی، امپراتوری بزرگ روم بعد از ۵۰۰ سال حکمرانی سقوط کرد. امپراتوری روم یکی از بزرگترین امپراتوری های تاریخ به شمار می رود. مورخان دلایل زیادی را برای سقوط این امپراتوری در نظر گرفته اند. برخی ضعف قوای نظامی و حتی تغییرات آب و هوا را نیز جزء علل سقوط رومی ها می داند در این مقاله میخواهیم مهم ترین دلایل سقوط این امپراتوری عظیم بپردازیم
۱- حمله ی قبایل وحشی به رومی ها:
بیشتر مورخان حمله ی قبایل وحشی و بربرها را عامل اصلی سقوط رومی ها می داند. به مدت ۳۰۰ سال قبایل آلمانی به رومی ها حمله می کردند. یک گروه یاغی به اسم گوث ها بیشتر حملات را به مرزهای روم انجام دادند. در سال ۴۱۰ میلادی، پادشاه ویزیگوت ها به نام پادشاه آلاریک توانست کل روم را فتح کند. اما چند دهه بعد رومی ها توانستند این شهر را پس بگیرند.
۲- مشکلات اقتصادی شدید و برده داری:
در همان زمان که روم از بیرون مورد حمله قرار می گرفت در داخل نیز با مشکلات شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می کرد. هزینه های سنگین جنگ خزانه ی امپراتوری را خالی کرده بود و فشار مالیاتی فاصله ی بین غنی و فقیر را زیاد تر جلوه می داد. برخی از ثروتمندان به حاشیه های روم می رفتند و مانند پادشاهان برای خودشان قلمرو و خدم و هشم درست می کردند. اقتصاد روم به شدت به فروش برده بستگی داشت. این کار منبع اصلی درآمد آنها بود. حملات زیاد باعث شده بود تا برخی از برده ها بتوانند فرار کنند و علیه رومی ها بجنگند.
۳- قدرت گرفتن امپراتوری شرقی:
در قرن سوم میلادی، روم به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده بود. امپراتوری غرب قدرتمند تر و با شکوه تر بود. امپراتوری غرب بر میلان حکمرانی می کرد و امپراتوری شرق نیز بر بیزانت. این کار باعث رونق اقتصادی دو سوی قدرت شد اما کم کم سهم خواهی بیشتر سبب بالاگرفتن تنش ها بین دو طرف شد. شرقی ها با یونانی ها وارد تجارت شدند که این کار باعث شد آنها به ثروتی هنگفت دست پیدا کنند. غربی ها رابطه ی چندان خوبی با یونانی ها نداشتند و آنها را دشمن می پنداشتند. روابط خصومت آمیز غربی ها، آنها را هرچه بیشتر منزوی کرد و کم کم باعث سقوط آنها شد.
۴- هزینه های زیادی نظامی و دستمزد بالای ارتشیان:
وسعت امپراتوری روم از اقیانوس اطلس تا خاورمیانه بود. کنترل چنین سرزمین بزرگی چه از نظر اقتصادی و چه از نظر مالی و نظامی بسیار سخت است. بازرسی ضعیف رومی ها از مناطق دور دست باعث ایجاد شورش هایی علیه آنها در مناطق مختلف امپراتوری می شد. آنها سیستم جاده ای بسیار مناسبی داشتند ولی به موقع از آن بهره نمی گرفتند. در زمان طغیان علیه حکومت مرکزی، رومی ها تا سربازانشان را به منطقه ی مورد نظر اعزام کنند کار از کار می گذشت. این نیز یکی از دلایل مهم سقوط امپراتوری روم است.
۵- عدم ثبات سیاسی و فساد دولتمردان:
با بزرگ شدن امپراتوری کنترل بر اعضای دولت نیز سخت تر می شد. آنها نمی توانستند به راحتی زیردستان خودشان را کنترل کنند. امپراتور روم بودن بسیار کار سختی بود. در طول ۷۵ سال، بیش از ۲۰ فرد به قدرت رسیدند. در روم بیشتر اوقات جنگ های داخلی از توان و قدرت حکومت مرکزی می کاست. در برخی موارد محافظان شخصی سران کشور، آنها را به قتل می رساندند. بنابراین هر فردی که به قدرت می رسید چون از دوام حکومت خبر نداشت شروع به دزدیدن اموال دولتی می کرد.
۶- مهاجرت قبایل بربرها به روم:
با آغاز حملات علیه امپراتوری روم، بیشتر مردم مناطق مرکزی اروپا به مرزهای روم سرازیر شدند. قبایل آلمانی تعریف شکوه و رونق اقتصادی روم را شنیده و تصمیم گرفتند ساکن سرزمین های روم شوند. هجوم چند صد هزار نفر باعث ایجاد ناامنی در روم شد. رومی نمی دانستد با این هجم گسترده ی مهاجران چه کنند. برخی مهاجران شروع به جیب زنی و دزدی کردند. کم کم فضای سرزمین های تحت لوای روم به خشونت کشیده شد. نارضایتی مردم از مهاجران گریبان گیر حکومت مرکزی می شد و باعث شد رومی ها هر چه زودتر به سقوط نزدیک شوند.
۷- مسیحی شدن رومی ها:
برخی مورخان معتقداند مسیحی شدن رومی ها نیز به سقوط آنها کمک کرد. اهالی میلان در سال ۳۱۳ میلادی مسیحی شدند و در سال ۳۸۰ دین رسمی آن منطقه مسیحیت شد. کم کم دین تازه بر همه ارکان حکومت و مردم تاثیر گذاشت و باعث شد بین مردم و حکومت فاصله ایجاد شود. کلیسا در حال افزایش قدرت و نفوذ بر روم بود و حکومت مرکزی این را نمی پذیرفت. سران حکومت امپراتوری را حق خود می دانستد در صورتی که مردم سعی در مذهبی نشان دادن حق پادشاه داشتند.
۸- ضعیف شدن لژیونرهای رومی:
رومی ها داری نیروهای دلاور و بسیار شجاع جنگی بودند. اما با غافل شدن حکومت مرکزی از آنها و هجوم مهاجران، این قوا کم کم به فراموشی سپرده شد. کم کم امپراتور به جای تقویت لژیونرهای خود مزدوران مهاجر را بخاطر دستمزد کمتر استخدام کرد. غافل از اینکه آنها هیچ گاه به او وفادار نخواهند ماند. فرماندهان ناراضی کم کم از کار بی کار شده، یا خانه نشین شدند و یا به کشاورزی پرداختند
