جنگ سرد حالت تنش و رقابت ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی و همچنین متحدان مربوطه آنها بود که از پایان جنگ جهانی دوم در سال 1945 تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 ادامه داشت. یک درگیری پیچیده و چند وجهی که در چندین جبهه از جمله سیاست، اقتصاد، نظامی و فرهنگ رخ داد.
علل جنگ سرد:
1. تفاوت های ایدئولوژیک:ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی اساساً ایدئولوژی های متفاوتی داشتند. ایالات متحده یک دموکراسی سرمایه داری بود، در حالی که اتحاد جماهیر شوروی یک کشور کمونیستی بود. این امر منجر به بی اعتمادی و رقابت عمیق بین دو ملت شد.
2. خلاء قدرت پس از جنگ جهانی دوم: پس از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی به عنوان ابرقدرت ها ظاهر شدند و خلاء قدرت در اروپا و آسیا وجود داشت. هر دو کشور به دنبال پر کردن این خلاء و گسترش نفوذ خود بودند.
3. اختلافات بر سر آلمان و اروپای شرقی: ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی دیدگاه های متفاوتی در مورد نحوه برخورد با آلمان و اروپای شرقی پس از جنگ داشتند. ایالات متحده خواهان بازسازی آلمان و ترویج دموکراسی در اروپای شرقی بود، در حالی که اتحاد جماهیر شوروی به دنبال ایجاد حکومت های کمونیستی در منطقه بود.
4. **دکترین ترومن و طرح مارشال:** در سال 1947، رئیس جمهور هری ترومن دکترین ترومن را اعلام کرد که ایالات متحده را متعهد به ارائه کمک های اقتصادی و نظامی به کشورهای در معرض خطر کمونیسم کرد. طرح مارشال که در سال 1948 راه اندازی شد، کمک اقتصادی به اروپای جنگ زده ارائه کرد که اتحاد جماهیر شوروی آن را تلاشی برای تضعیف نفوذ خود می دانست.
5. ** توسعه طلبی اتحاد جماهیر شوروی: ** اتحاد جماهیر شوروی به دنبال گسترش نفوذ خود در اروپای شرقی و خاورمیانه بود که منجر به تأسیس دولت های کمونیستی در لهستان، مجارستان، چکسلواکی و سایر کشورها شد.
رویداد های مهم جنگ سرد
1. **محاصره و حمل هوایی برلین (1948-1949):** اتحاد جماهیر شوروی برلین غربی را که تحت کنترل بریتانیا، فرانسه و آمریکا بود، محاصره کرد. ایالات متحده و متحدانش با هواپیمای برلین که مواد غذایی و آذوقه شهر را تامین می کرد، پاسخ دادند.
2. **جنگ کره (1950-1953):** نیروهای کره شمالی با حمایت چین و اتحاد جماهیر شوروی به کره جنوبی حمله کردند که منجر به مداخله ائتلاف سازمان ملل به رهبری ایالات متحده شد.
3. **انقلاب مجارستان (1956): ** قیام مردمی در مجارستان به طرز وحشیانه ای توسط نیروهای شوروی سرکوب شد که منجر به افزایش قابل توجه تنش بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی شد.
4. **بحران موشکی کوبا (1962):** اتحاد جماهیر شوروی موشک های بالستیک اتمی را در کوبا قرار داد که به بن بست با ایالات متحده منجر شد. این بحران در نهایت زمانی حل شد که اتحاد جماهیر شوروی با خروج موشک‌ها در ازای وعده آمریکا مبنی بر عدم حمله به جزیره موافقت کرد.
5. ** تهاجم شوروی به افغانستان (1979):** اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان حمله کرد، که منجر به درگیری طولانی و خونین شد که اقتصاد شوروی را خشک کرد و به فروپاشی نهایی آن کمک کرد.
6. **ظهور رونالد ریگان و میخائیل گورباچف:** در دهه 1980، رونالد ریگان رئیس جمهور ایالات متحده شد و میخائیل گورباچف دبیر کل اتحاد جماهیر شوروی شد. هر دو رهبر نقش مهمی در پایان دادن به جنگ سرد ایفا کردند، با تقویت نظامی ریگان و اصلاحات گورباچف که به زوال اتحاد جماهیر شوروی کمک کرد.
عواقب جنگ سرد:
1. **تکثیر تسلیحات هسته ای:** جنگ سرد منجر به تجمع گسترده زرادخانه های هسته ای شد که خطر جنگ هسته ای را افزایش داد و پیامدهای زیست محیطی و بهداشتی قابل توجهی داشت.
2. **جنگ های نیابتی:** جنگ سرد منجر به جنگ های نیابتی متعددی از جمله جنگ کره، جنگ ویتنام و جنگ شوروی و افغانستان شد که منجر به مرگ میلیون ها نفر و ویرانی های گسترده شد.
3.**اروپا تجزیه شده:** جنگ سرد منجر به تقسیم اروپا به دو بلوک شرق و غرب شد که اتحاد جماهیر شوروی بر بلوک شرق تسلط یافت و ایالات متحده در بلوک غرب رهبری کرد.
4. **پیامدهای اقتصادی:** جنگ سرد منجر به افزایش قابل توجه هزینه های نظامی شد که اقتصاد ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی را خشک کرد. رکود اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی و فروپاشی نهایی تا حدی نتیجه هزینه های نظامی آن بود.
5. **پیامدهای فرهنگی و اجتماعی:** جنگ سرد پیامدهای فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی داشت، از جمله ترس قرمز در ایالات متحده، سرکوب مخالفان در اتحاد جماهیر شوروی، و ظهور ضد کمونیستی و ضد آمریکایی. احساسات در سراسر جهان
6. **بی ثباتی جهانی:** جنگ سرد به بی ثباتی جهانی کمک کرد و درگیری ها و بحران های متعددی در سرتاسر جهان از جمله خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین به وقوع پیوست.
پایان جنگ سرد
**اصلاحات گورباچف:** اصلاحات میخائیل گورباچف، از جمله گلاسنوست (باز بودن) و پرسترویکا (تجدید ساختار)، منجر به تضعیف قابل توجه سیستم کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی شد
جنگ سرد حالت درگیری بین کشورها بود که مستلزم اقدام نظامی مستقیم نبود، بلکه عمدتاً از طریق اقدامات اقتصادی و سیاسی، تبلیغات، اقدامات جاسوسی یا جنگ های نیابتی توسط جانشینان دنبال می شد. این جنگ از پایان جنگ جهانی دوم تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 ادامه داشت. جنگ سرد پیامدهای مهمی برای جهان داشت، از جمله تسلط بر قدرت نظامی، پیشرفت های تکنولوژیکی و ساختار سیاست جهانی امروزی. همچنین منجر به پایان جنگ سرد شد، احساس آرامش مردم در سراسر جهان و امضای معاهده‌ای بین کشورهای ناتو و پیمان ورشو مبنی بر اینکه آنها «دیگر دشمن نیستند»
