معتادانی که معتاد نبودند: راز ترک اعتیاد ۹۰٪ سربازان پس از بازگشت از ویتنام
بخش اول: شروع بحران (چرا و چگونه؟)
در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰، جنگ ویتنام برای سربازان آمریکایی به یک تجربه فرسایشی، گیجکننده و بسیار پراسترس تبدیل شده بود. دلایل متعددی باعث شد که مصرف مواد مخدر، به ویژه هروئین، در میان آنها به شدت شایع شود:
۱. استرس و وحشت جنگ: سربازان با مرگ، خشونت وحشیانه، و عدم اطمینان دائمی روبرو بودند. مواد مخدر راهی برای فرار موقت از این واقعیت هولناک بود.
۲. کسالت و بیهدفی: بین درگیریها، دورههای طولانی بیکاری و کسالت وجود داشت. بسیاری از سربازان برای پر کردن این خلاء به مواد مخدر روی میآوردند.
۳. دسترسی آسان و قیمت ارزان: ویتنام و منطقه "مثلث طلایی" (مرز میانمار، لائوس و تایلند) مرکز تولید تریاک و هروئین بودند. هروئین در ویتنام به قدری خالص (تا ۹۵٪) و ارزان بود که سربازان میتوانستند آن را مانند سیگار بکشند یا از طریق بینی مصرف کنند. این موضوع ترس از تزریق و "معتاد شدن" به شیوه کلاسیک را از بین میبرد.
۴. فشار اجتماعی و فرهنگ ضد جنگ: بسیاری از سربازان جوان، بخشی از نسل هیپی و فرهنگ ضد جنگ بودند که مصرف مواد در آن رایج بود. این فرهنگ با آنها به میدان نبرد هم آمده بود.
گزارشها نشان میداد که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از سربازان آمریکایی در ویتنام به طور منظم از هروئین استفاده میکردند. این آمار برای دولت آمریکا یک کابوس بود.
بخش دوم: واکنش دولت و یک آزمایش بزرگ
وقتی خبر این بحران به آمریکا رسید، دولت ریچارد نیکسون به شدت نگران شد. تصور اینکه صدها هزار سرباز معتاد به هروئین به خیابانهای آمریکا بازگردند، یک فاجعه اجتماعی و سیاسی به نظر میرسید. این نگرانی یکی از دلایل اصلی اعلام "جنگ علیه مواد مخدر" (War on Drugs) توسط نیکسون بود.
برای مدیریت این بحران، ارتش آمریکا در سال ۱۹۷۱ برنامهای به نام "عملیات گلدن فلو" (Operation Golden Flow) را اجرا کرد. طبق این برنامه، تمام سربازان قبل از بازگشت به خانه باید آزمایش ادرار میدادند. اگر آزمایش کسی مثبت میشد، اجازه پرواز به خانه را نداشت و باید در ویتنام باقی میماند تا دوره سمزدایی را بگذراند.
این برنامه یک فرصت تحقیقاتی بینظیر ایجاد کرد. دولت گروهی از محققان به رهبری روانشناس برجستهای به نام دکتر لی رابینز (Dr. Lee Robins) را مأمور کرد تا سرنوشت این سربازان را پس از بازگشت به خانه دنبال کنند.
بخش سوم: نتایج شگفتانگیز و درسی بزرگ
همه منتظر یک فاجعه بودند. در آن زمان، تصور عمومی این بود که هروئین یک ماده مخدر بسیار اعتیادآور است و ترک آن تقریبا غیرممکن است. نرخ بازگشت به اعتیاد (Relapse) در معتادان آمریکایی حدود ۹۰٪ بود. اما نتایجی که تیم دکتر رابینز به دست آورد، همه را شوکه کرد:
تنها ۵٪ از سربازانی که در ویتنام معتاد بودند، پس از یک سال بازگشت به خانه، دوباره به هروئین اعتیاد پیدا کردند.
حدود ۱۲٪ در سه سال اول یک بار دیگر هروئین را امتحان کردند، اما به ندرت به اعتیاد کامل بازگشتند.
این یعنی بیش از ۹۰٪ از سربازان معتاد، پس از بازگشت به خانه، به سادگی اعتیاد خود را کنار گذاشتند!
چرا این اتفاق افتاد؟
تحقیقات رابینز درک ما از اعتیاد را برای همیشه تغییر داد. او دریافت که اعتیاد این سربازان به شدت به محیط (Environment) وابسته بود.
۱. تغییر کامل محیط: وقتی سربازان به خانه بازگشتند، تمام "محرکها" (Cues) و "سرنخهایی" که آنها را به سمت مصرف مواد سوق میداد، از بین رفته بود.
* دیگر خبری از استرس جنگ نبود.
* دیگر آن دوستان و همقطارانی که با هم مواد مصرف میکردند، کنارشان نبودند.
* دیگر هروئین خالص و ارزان به راحتی در دسترس نبود.
* آنها به محیط خانواده، کار و زندگی عادی بازگشته بودند که در آن مصرف هروئین یک رفتار غیرعادی و مذموم بود.
۲. اعتیاد به عنوان یک رفتار زمینهمحور: این مطالعه نشان داد که اعتیاد فقط یک وابستگی شیمیایی در مغز نیست، بلکه یک رفتار پیچیده است که به شدت تحت تأثیر محیط، روانشناسی و شرایط اجتماعی فرد قرار دارد. سربازان در ویتنام "نقش" یک سرباز معتاد را بازی میکردند، اما وقتی به خانه برگشتند و "نقش" یک شهروند عادی را به عهده گرفتند، آن رفتار نیز متوقف شد.
خلاصه و نتیجهگیری
داستان سربازان آمریکایی در ویتنام این درس بزرگ را به ما آموخت:
محیط، قدرتمندترین عامل در شکلگیری و ترک یک عادت، از جمله اعتیاد است.
این باور که "یک بار معتاد، همیشه معتاد" است، حداقل در این مورد، به کلی رد شد. این ماجرا نشان داد که اگر زمینه و محیطی که منجر به اعتیاد شده است را به طور کامل تغییر دهیم، شانس بهبودی به طرز چشمگیری افزایش مییابد. این کشف، پایههای بسیاری از روشهای درمانی مدرن برای اعتیاد و تغییر رفتار را بنا نهاد.
