ماه‌نِشان مرکز شهرستان ماهنشان در استان زنجان ایران است. مردم این شهر از اقوام ترک هستند و به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می کنند. این محل از قدیم محل استقرار قوم ماننا بوده است، که مرکز آن‌ها در منطقه جایی بوده که اکنون روستای بهستان (در ۱۵ کیلومتری ماهنشان) قرار دارد. ماننا ها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون بهستان ک قلعه بهستان نیز آنجا واقع است در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند.
مهمترین اماکن تاریخی: قلعه بهستان متعلق به دوره هخامنشیان، حسینیه روستای قلعه ارزه‌خوران اواخر قاجاریه، مقبره مولانا همتی انگورانی (سدهٔ دهم هجری) قلعه کلیسا در روستای کلیسا، گنجعلی بیگ قلعسی در روستای گنج‌آباد، قلعه یاستی قلعه در روستای یاستی قلعه، منجیق لیق در روستای یاستی قلعه دوره ساسانی، گیلار تپه قرن ۶ هجری قمری در روستای قلعه جوق سیاه منصور، اورتاتپه ۶۰۲ هجری قمری در روستای یاستی قلعه، تپه تکلی کانی ۱۰۹ هجری قمری روستای پری، قبرستان گورتپه در روستای ینگیجه، دریاچه طبیعی خندقلو، یخچال طبیعی قوشقار، قلعه جوق سیاه منصور.
شهرستان ماهنشان در ۱۱۳ کیلومتری شمال غرب شهر زنجان قرار دارد و شاید نامش کمتر به گوش مسافران این استان خورده باشد. می‌گویند ماهنشان قدمتی چهار هزارساله دارد. ماهنشان، با طبیعت بکر و زیبایش در حاشیه رودخانه قزل اوزن دوره های تاریخی متعددی را تجربه کرده است و وجود قلعه ها و بناهای تاریخی ماهنشان را به عنوان منطقه ای غنی گردشگری معرفی می کند. ماهنشان گوهری ارزشمند در گردشگری استان زنجان است که جن و پری در یک قاب به تصویر کشیده شده اند تا در کنارهای کوه های رنگارنگش تابلوی بی نظیر از اوج خلقت را به تصویر بکشند.
مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل‌اوزن وارد فلات ایران شدند و درروستـاهایی همچــون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون قلعه بهستان در ۱۲ کیلومتری ماهنشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای را به نمایش گذاشته است در دوره افشاریه این شهرستان محل استقرار ایل افشار بوده که بیشترین موقعیت جغرافیائی این ایل در حاشیه رودخانه قزل‌اوزن بوده است. ایل افشار یکی از مهمترین تیره‌های غنی بگلو بوده که در کتاب مراه البلدان ازاین منطقه به عنوان منطقه افشاریه یاد شده است همچنین دهستان قزل گچیلو نیز به عنوان منطقه افشاریه عنوان شده که از فرهنگ دولت نادرشاه افشاری خبر می دهد. شهر ماهنشان با رودخانه معروف خود یعنی نام «قزل اوزن» شناخته می‌شود امروزه می توانید قبرهایی با زبان عربی در این منطقه به ویژه در منطقه شهیدلر را مشاهده کرد.
اساس اقتصاد این شهرستان را کشاورزی، دامداری، معادن و صنایع تشکیل می دهند به طور کلی به علت مناسب بودن خاک و فراوانی اب ،کشاورزی در این منطقه از رونق خوبی برخوردار است و هسته اصلی اقتصاد آن را تشکیل می دهد محصولات عمده این منطقه را انواع غلات از قبیل گندم، جو، برنج، بلغور و انواع صیفی جات از قبیل هندوانه ،خیار، و گوجه فرنگی و انواع محصولات باغی از قبیل سیب ، انگور، زردآلو ، گردو و انار تشکیل می دهند. دامداری در این ناحیه بیشتر به صورت سنتی رواج دارد با این حال لبنیات و فرآورده های دامی این منطقه قابل توجه است. به لحاظ وجود کوه های متعدد و سرگذشت دیرینه زمین شناسی ، معادن زیادی در این منطقه وجود دارند که مهمترین انها معدن روی و سرب انگوران در بخش انگوران در جنوب شهرستان ماهنشان است که از اهمیت بسیار زیادی در سراسر استان و کشور برخوردار ست. معدن سنگ لاشه، نمک، سنگ گچ، فلدسپات و خاک صنعتی نیز در این شهرستان وجود دارند و حائز اهمیت هستند . به دلیل وجود معادن متعدد صنایع نسبتاً خوبی در این منطقه مستقر شده است . کارخانه کالسیمین ( مجتمع تغلیظ سرب و روی انگوران)، کارخانه فراورده های آلومینیوم ( تولید و پخش آلومینیوم ) شرکت کیمیا جم ( تولید ورق و روی ) از مهم ترین کارخانه های شهرستان ماهنشان هستند که بیشتر در نزدیک شهر دندی (مرکز بخش انگوران) مستفر شده اند. کارخانه ماه نشان در داخل دره ای در کنار رودخانه قزل اوزن واقع شده و اطراف آن با کوه های دولبان در خاور، ازبکلو داغ در شمال خاوری، گونی قلعه و قره داغ در شمال، چراغ یانان در باختر، یارخ یارخ در جنوب و اوغلان قیز در جنوب باختری احاطه شده است.
شهرستان ماه نشان این دیار کهن و سرزمین گنج های پنهان واقع در غرب استان زنجان یکی از هفت شهرستان استان با مساحت 4180 کیلومترمربع در امتداد ۴۸ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی نصف النهار گرینویچ و ۳۷ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی خط استوا با ارتفاع ۱۳۵۰ متر از سطح دریا واقع شده است. این شهرستان از موقعیت جغرافیایی ویژه و ممتازی به لحاظ قرارگیری و ارتباط با سایر نواحی برخوردار می باشد بطوریکه از شمال به استان آذربایجان شرقی، از غرب با آذربایجان غربی از جنوب با استان کردستان و از شرق با شهرستانهای زنجان و ایجرود محدود می شود اوضاع جوی و شرایط اقلیمی منطقه کوهستانی و اغلب سال پوشیده از برف و دارای آب و هوای نسبتاً سرد می باشد
جاذبه ها:
قلعه بهستان (کهن دژ): قلعه بهستان یا کهن‌دژ در نزدیکی روستای بهستان و در کنار رود قزل‌اوزن قرار دراد. این مکان تاریخی یکی از بیست قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان به شمار می‌رود و از دوران مادها تا قرن پنجم هجری قمری افرادی در آن زندگی می‌کردند. سازندگان قلعه بهستان اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده و اتاق‌ها را ساخته‌اند و به ازای هر اتاق، دالان‌هایی ساخته شده که نقش راه‌های ارتباطی را ایفا می‌کند.
دودکش جن: دودکش جن را در ۲۰ کیلومتری شهـر ماهنشان به طرف زنجان و ۱۰۰ کیلومتـری زنجـان می‌توان پیدا کرد. دودکش جن دقیقا همان‌جایی است که مانشان را شهری افسانه‌ای می‌کند و خیلی‌ها با وجود آن‌که از زنجان گذرکرده‌اند، ولی تا به حال نه آن را دیده و نه درباره‌اش شنیده‌اند. معلـوم هم نیست پایه‌ی نام‌گذاری آن چیست، شایـد به اعتقادات کهن مـردم این خطـه برگردد؛ امــا در اصـل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که براثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است . دودکش‌های جن در حقیقت ستونی بلند از جنس خاک رس فشرده است که در اثر فرسایش طولانی به این شکل درآمده است. در بالای این ستون تخته‌سنگی مسطح قرار دارد که ظاهری دودکش مانند به آن داده است. بومیان منطقه به آن‌ها لقب دودکش جن داده‌اند، زیرا درگذشته ساخت هر بنایی را که برای انسان دشوار بوده است به دیو و جن نسبت می‌دادند.
دریاچه پری : دریاچه‌ی «پری» در دهستان «اوریاد» در بخش مرکزی شهرستان ماهنشان و در ۱۵۲ کیلومتری مرکز استان قرار دارد و تنها دریاچه‌ی زنجان به‌شمار می‌آید و میان یک دشت وسیع قرار گرفته است و دقیقا حکم سراب را برای این منطقه دارد. دسترسی به دریاچه‌ی «پری» از جاده‌ی ماهنشان به روستای سهند سفلی و علیا، قاضی کندی، حسن‌آباد و پری امکان‌پذیر است. دریاچه‌ی «پری» درست مانند «دودکش جن» تا به حال چندان مورد توجه قرار نگرفته، هرچند گفته شده است اداره‌ی میراث فرهنگی و گردشگری زنجان طرحی برای ساخت سایتی تفریحی در کنار آن دارد؛ ولی تا آن زمان، حفظ این دریاچه برعهده‌ی مسافران و بازدیدکنندگانش است تا مانند نامش به افسانه تبدیل نشود.
دربند قاطرچی: دربند قاطرچی در ۵ کیلومتری سمت غرب ماهنشان به طرف روستای ینگجه سینار واقع شده و یکی از مناطق حفاظت شده ماهنشان از لحاظ سکونت حیوانات وحشی از قبیل قوچ و میش است. دربند قاطرچی یکی از مناطق خوب و جذاب برای گردش و سیاحت است.
ییلاق قارقالان: ییلاقات علم کندی جزء زیباترین مناطق شهرستان ماهنشان بوده که همه ساله جمع کثیری از علاقه مندان به طبیعت را در دامان خود پذیرا است. منطقه قارقالان که جزء مهمترین و دلنوازترین مناطق این ییلاقمی باشد همانگونه که از نام آن پیداست منطقه‌ای است که برف زمستانی تا بارش اولین برف سال آینده باقی می‌ماند. آب و هوای این ناحیه به مانند منطقه دماوند و فیروزکوه در استان تهران بوده و تنها مشکل موجود راه دسترسی به آن است که نیاز به خودروی مجهز دارد.
آلا داغ لار رنگ آمیزی طبیعی در دل کوه ها : «آلاداغ لار» یا همان کوههای رنگارنگ، رنگین کمان را بر روی زمین به نمایش گذاشته اند تا همگان اوج هنرمندی را در شکوه و عظمت طبیعت ببینند. در مسیر حرکت از سمت زنجان به طرف شهرستان ماهنشان در دو طرف جاده کوههای رنگین خودنمایی می کنند اگر مسیرتان به این منطقه از ایران بی همتا خورده است، حتماً کوهها و تپه های رنگی یا «آلاداغ لار» را دیده اید. کوههای رنگارنگ که هر کدام به تنهایی شگفتی های بی بدیلی هستند نقش بسته در گستره خاک و وجود رنگهایی همچون قرمز، قهوه ای، سبز، نارنجی، زرد و سفید چشم های انسان خیره می کند. اگر قصد دارید طبیعت را آنگونه که هست ببینید سری به زنجان بزنید تا رنگین کمان را خفته بر خاک ببینید. در مسیر حرکت از سمت زنجان به طرف شهرستان ماهنشان در دو طرف جاده کوههای رنگین خودنمایی می کنند اگر مسیرتان به این منطقه از ایران بی همتا خورده است، حتماً کوهها و تپه های رنگی یا «آلاداغ لار» را دیده اید. در نگاه اول رنگین کمانهای خاکی را شاید یک دفترچه نقاشی که چند سطل رنگ روی آن ریخته شده فرض کنید ، اما وقتی با دقت به این کوهها و تپه ها نگاه می کنید به مصداق حدیث نبوی «ان الله جمیل و یحب الجمال» جز زیبایی و قدرت خلقت خداوند نخواهید دید.
منطقه حفاظت شده انگوران : منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش انگوران درشمال غرب کشور در ناحیه‌ای کوهستانی در رشته کوههای زاگرس قرار گرفته است. این منطقه در جنوب غرب استان زنجان در مرز سه استان آذربایجان شرقی و غربی و کردستان واقع شده و از نظر تقسیمات کشوری قسمت عمده‌ای از شمال، شرق و جنوب آن در دو بخش انگوران و مرکزی و قسمتی از جنوب غرب منطقه در بخش افشار شهر تکاب در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است. منطقه حفاظت شده انگوران در مساحتی معادل ۹۰ هزارهکتار و پناهگاه حیات وحش انگوران با مساحت ۳۵ هزار هکتار، دارای انواع پوشش گیاهی، بوته‌ها و درختچه‌ها، فورب‌ها و پهن برگ‌ها و گندمیان و شبه گندمیان است. بر اساس مطالعات انجام شده ۲۹ گونه بوته و درختچه، ۹۶ نوع علفی‌های پهن برگ و ۴۶گونه گرامینه و شبه گرامینه در محدوده مورد مطالعه وجود دارد. همچنین تعداد ۳۳گونه پستاندار، ۱۰۷ گونه پرنده، ۲۳ گونه خزنده، ۸ گونه آبزی، ۷ گونه دوزیست و ۷۸گونه حشرات هوازی و خاکزی حیات وحش این منطقه را تشکیل می‌دهند. پستانداران عمده این منطقه عبارت از قوچ و میش، کل و بز، خوک، خرس، سیاه گوش، گرگ، روباه، شغال و خرگوش هستند. همچنین برخی از پرندگان آبزی، بومی منطقه بوده و مهاجرت نمی‌کنند که می‌توان از این میان به آنقوت، تنجه و چنگر اشاره کرد. بعضی از مرغابی‌ها، لک‌لک سیاه، فلامینگو، قو، درنا و پلیکان از پرندگان مهاجری هستند که در بین سایر پرندگان از اهمیت برخوردارند. از سایر پرندگانی که در این منطقه وجود دارند می‌توان به کبک دری، کبک معمولی، کبک چیل، باقری قره- قمری و فاخته اشاره کرد. مار، مار آبی، آگاما، جکویامارمولک،گونه خاصی از لاک پشت‌ها از جمله خزندگانو دوزیستانی هستند که در این منطقه زیست می کنند.کپور، سس، سیاه کولی، زردپر یا سرخ پر، سیم، اسپله، ماشگ ماهی از انواع ماهیانی می‌باشند که می‌توان در منطقه حفاظت شده انگوران مشاهده کرد.
چهار طاق کلیسا ماهنشان : چهار طاق کلیسا ماهنشان بنای ساده‌ای به ابعاد ده در ده متر است که بخش اصلی آن با سبک چهارطـاقی ساخته شده است. نقشه بنا از بیرون مربع و از داخل تقریبا چلیپایی (صلیبی شکل) است. احتمالا روی فضای چهار طاقی در گذشته گنبدی قرار داشته است که امروزه اثری از آن باقی‌نمانده است. بنا دارای سه ورودی در جهت شرقی، غربی و جنوبی است. مصالح استفاده شده در بنا خرده سنگ و ملات آن گچ و آهک است.
مقبره‌ی مولانا همتی انگورانی: مولانا همتی انگورانی از شاعران توانا و در عین حال ناشناخته اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری قمری است. از او حدود هفت‌هزار بیت شعر در سه زبان فارسی، عربی و ترکی باقی‌مانده است. اشعار او در دو دفتر شعر هستند که جلد نخست شامل ۲۵۰۰ بیت است که درباره‌ی حضرت علی (ع) و اهل بیت سروده شده است. همچنین دفتر دوم شامل ۴۵۰۰ بیت در قالب‌های غزل و قصیده سروده شده است. مولانا همتی انگورانی در روستای انگوران از شهرستان ماهنشان زنجان متولد شد. او در زمان شاه اسماعیل صفوی برای ترویج مذهب تشیع مسافرت‌هایی به سرزمین‌های تحت سلطه امپراتوری عثمانی داشت و در ترکیه به یاد حضور او، بیش از ۱۹ قدمگاه هنوز هم به نامش باقی مانده است. او در نهایت به روستای محل تولد خود یعنی انگوران در شهرستان ماهنشان برگشت و بعد از فوت در همین روستا دفن شد. آرامگاه این شاعر توانا امروزه به عنوان یک جاذبه گردشگری در این روستا به حساب می‌آید.
مردهای نمکی چهرآباد : کمتر کسی است که درباره مرد نمکی ایران چیزی نشنیده باشد. این مومیایی طبیعی در منطقه‌ای در معدن نمک چهرآباد زنجان یافت شده است که در شهرستان ماهنشان قرار دارد. البته تعداد این مومیایی‌ها کشف شده بیشتر از یک مورد است ولی معروف‌ترین آن‌ها به خاطر شرایط خاص فیزیکی و اطلاعات تاریخی در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند. مهمترین مرد نمکی یافت شده در این منطقه در زمستان سال ۱۳۷۲ توسط کارکنان معدن زمان خاک‌برداری پیدا شد. این جسد دارای ریش و موی بلند و حلقه‌ی گوشواره‌ای از جنس طلا در گوش چپ بود. این جسد در اواسط یکی از تونل‌های معدن، که حدود ۴۵ متر طول داشت، پیدا شد. بعد از پیدا شدن آن از تاریخ ۶ اسفند ۱۳۷۲، کاوش‌ها در این منطقه آغاز شد. بر اثر این کاوش‌ها، یک ساق پا درون چکمه‌ی چرمی، سه قبضه چاقو، شلوارک، شی نقره‌ای، قلاب سنگ، قطعات طناب چرمی، سنگ ساب، یک عدد گردو، قطعات سفال و چند تکه پارچه منقوش و قطعات خرد شده استخوان هم پیدا شد. باستان‌شناسان در مورد این مومیایی معتقد هستند که از طبقه اشراف و شاهزاده‌ها بوده، چون روی لباس او جواهرات و زیورآلاتی پیدا شده که مخصوص این طبقه بوده است. بعد از انتقال این جسد مومیایی به موزه ملی ایران در طول سال های مختلف تعداد ۵ جسد مومیایی دیگر پیدا شد. یک مورد از این اجساد مومیایی به قرار گرفتن در زیر آوار سقف تونل تقریبا به طور کامل متلاشی شده است. جسد مومیایی ششم هم به خاطر حساسیت در انتقال، نبود تجهیزات مناسب برای خروج از زیر آوار و وسایل مناسب نگهداری از آن، همچنان در بین تلی از نمک قرار دارد، اما ۳ جسد دیگر که نسبتا سالم هستند در موزه‌ای در طبقه دوم عمارت تاریخی ذوالفقاری در شهر زنجان نگهداری می‌شود.
...................................
آرشیو
