آب بر مرکز شهرستان طارم
آبْبَر یکی از شهرهای ایران در استان زنجان است. این شهر مرکز شهرستان طارم است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ ، برابر با ۸،۰۹۱ نفر بودهاست. .محله ابتدایی آب بر بر روی تپه ای بنام گور قلعه بنا شده بود که نزدیک به چشمه ای (مشهدی کهریز) درجنوب غربی بوده است که اطلاعات دقیقی از وضعیت زندگی در آن زمان دردست نیست.
پس از اصلاحات ارضی درزمان پهلوی، مجددا زمین بین مردم تقسیم شد. ساکنین این منطقه سابقا به ییلاق قشلاق می پرداختند تا محل اصلی سکونت در ییلاق به نام وجرگاه محل عوض می کردند. در اردیبهشت ماه عازم ییلاق می شدند و ۱۵ روز ازتابستان مانده به قشلاق کوچ می کردند. مدتی در باغات زندگی می کردند و بعد از برداشت محصولات باغی و در زمان شروع فصل سرما به ساختمانهای گلی داخل روستا کوچ می کرده اند.این شهر دارای دیدنی های بسیار و طبیعتی بکر است؛ امامزادگان هاشم و عوف (ع)، امامزاده جعفر (ع)، منطقه توریستی خانسر و جورکان واقع در ضلع شمال شرقی آب بر،َ اتشکده پیرهمدان و… از جاذبه های این شهر است.
شهرستان طارم
شهرستان طارم، یکی از شهرستانهای استان زنجان است. این شهرستان در شمال استان واقع شده و با استانهای گیلان و قزوین و اردبیل همسایه میباشد. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، برابر با ۴۳٬۹۶۴ نفر بودهاست. مرکز این شهرستان، شهر آببر میباشد. شهرستان طارم دارای دیرینگی زیادی است و آثار موجود در آن نظیر آتشکده ها و دژهای موجود در آن گواه این حقیقت است در دوران پیش از اسلام اقوام مختلف ساکن آن بودهاند و به دلیل اینکه در مسیر جاده و کاروانهای تجاری قرار نگرفته و از حوادث و اتفاقات تاریخی از جمله جنگها و درگیریها به دور بودهاست و به ندرت نامی از آن در تاریخ ذکر شدهاست. ناصر خسرو در سفرنامه خود که از طارم نیز عبور کردهاست به انجیر طارم اشاره کرده و از آب و هوای آن به نیکی یاد کردهاست.
طارم كلمه اي تركي به معني محل التقا رودهاي فراوان و پرآب و زمين حاصلخيز حاصله است. منطقه تاريم آزربايجان به سبب مصب رودهاي فراوان پرآب بودن، پرآبي و مناسب بودن آن براي كشت بدين نام تركي خوانده شده است. در متون تاريخي دوره اسلامي تركي بودن اين نام ذكر و به ريشه شناسي تركي آن اشارات متعددي شده است.تاريم به معني شاخه هاي يك رود كه به دلتا ريخته و در آنجا به خاك فرو مي روند است. كاشغري آنرا به شكل شاخه هاي رود كه به شنزارها و درياچه ها مي ريزد معني كرده است. تاريم با بسط معني به عنوان محلي كه شاخه هاي رود به هم مي پيوندند و مجازا به منطقه پرآب، حاصلخيز و گرمسيري است. به نظر مي رسد كه وجه تسميه اصلي ناحيه تاريم آزربايجان بدين نام همين است.
شهرستان طارم یکی از شهرستانهای هشتگانه استان زنجان میباشد که در شمال استان واقع گردیده این شهرستان در خرداد ماه سال ۱۳۷۶ به مرکزیت شهر آببر تأسیس گردیده و شامل دوبخش، پنج دهستان و ۱۵۵ آبادی میباشد که ۱۰۱ آبادی آن دارای سکنه و مابقی خالی از سکنه میباشند. این شهرستان از شمال به استان اردبیل و گیلان، از شرق به استان قزوین از جنوب به شهرستان زنجان و سلطانیه محدود است. شهرستان طارم با مساحتی بالغ بر ۲۲۳۵ کیلومتر مربع درمدارهای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۴ دقیقه طول جغرافیایی از نصفالنهار گرینویچ و ۳۶ درجه و تا ۳۸ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۱۳ دقیقه عرض شمال از خط استوا قرار گرفتهاست. شهرستان طارم دارای ناهمواریهای بسیار بوده و رودخانه پرآب و خروشان قزل اوزن، دره عمیقی را در آن ایجاد نموده که ارتفاع کف این رودخانه در گیلوان به کمتر از ۴۰۰ متر از سطح دریا رسیده و طرفین آن رشته کوههایی قرار گرفته که ارتفاع برخی از قلل آن به بیش از ۲۸۰۰ متر بالغ میگردد.
گودترین نقطه استان، یعنی گیلوان واقع در دره قزل اوزن با ارتفاعی معادل ۳۰۰ متر از سطح دریا در این شهرستان واقع شدهاست و شهر آب بر، مرکز شهرستان در ارتفاع ۷۵۰ متری از سطح دریا قرار دارد. سهم شهرستان طارم از کل جمعیت استان حدود ۵ درصد بوده و همچنین سهم مساحت آن از استان ۱۰ درصد میباشد.
عبور رودخانه قزل اوزن به عنوان شاهرگ حیاتی از این شهرستان توانمندیهای کشاورزی را دو چندان نموده و باعث رشد، توسعه و رونق اقتصادی منطقه گردیده، تاحدی که به عنوان قطب کشاورزی به ویژه در زمینه کشت محصول زیتون (۴۰٪ زیتون کل کشور) این منطقه را به عنوان منطقه راهبردی کشاورزی استان میشناسند. زبان و گویش اکثر مردم ترکی آذربایجانی با لهجه خاص طارم است. همچنین در ۸ روستا از شهرستان طارم زبان تاتی رایج است.
بخش مرکزی شهرستان طارم(دهستان آب بر،دهستان درام) شهرها: آببر
بخش چورزق(دهستان چورزق،دهستان دستجرده) شهرها:چورزق
بخش گیلوان(دهستان گیلوان،دهستان تشویر) شهرها:گیلوان
از نظر وضعیت آب و هوایی این شهرستان دارای شرایط خاص است. چرا که بافت مکانی منطقه از حالت درهای برخوردار بوده و با ارتفاع متوسط ۴۰۰ متر از سطح دریا منطقه بهطور نسبی به صورت دشت بوده لذا از نظر آب و هوایی تابستان گرم و زمستان معتدل در آن وجود دارد.
میزان متوسط بارندگی شهرستان ۲۰۰ میلیمتر که بیشترین پراکنش آن در فصل زمستان میباشد. با افزایش ارتفاع مقدار بارش افزایش مییابد میانگین حداقلهای دما ۱۱/۶ و میانگین حداکثرهای دما ۲۳/۲ و میانگین سالانه دما ۱۷/۵ و حداکثر مطلق دما ۴۸ و حداقل مطلق دما ۹/۵- درجه سانتیگراد در آمار ایستگاه هواشناسی آب بر گزارش شدهاست. این شهرستان دارای دو منطقه کوهستانی و کوهپایهای بوده و از نظر اقلیمی دارای دو ا قلیم متفاوت معتدل و سردسیر میباشد.
شاخهای از جاده ابریشم با گذر از طارم مناطق شمالی تر مانند خلخال و اردبیل و قفقاز را به جاده ابریشم متصل میکرده، از این رو ارتباطات و اشتراکات تاریخی زیادی با سرزمین خلخال داشته.
شهرستان طارم در مدارهای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۴ دقیقه طول جغرافیایی از نصفالنهار گرینویچ و ۳۶ درجه و ۳۸ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۱۳ دقیقه عرض جغرافیایی از خط استوا قرار گرفتهاست ارتفاع کف رودخانه قزل اوزن در گیلوان کمتر از ۴۰۰ متر از سطح دریا میباشد و اکثر اراضی کشاورزی در ارتفاع ۳۰۰ تا ۷۰۰ متر قرار دارند به غیر از رودخانه قزلاوزن تعداد ۲۲ رشته رودخانه از کوههای شهرستان سرچشمه گرفته و به رودخانه قزلاوزن وارد میگردند. حوزه آبریز این رودخانه ۴۹۵۰۰ کیلومتر مربع میباشد.
با توجه به شرایط اقلیمی نیمه گرمسیر شهرستان که متفاوت از سایر نقاط استان است کشاورزی (زراعت، باغبانی و دامپروری) از اهمیت ویژهای در این منطقه برخوردار میباشد بهطوریکه در ۱۲ سال گذشته فعالیت در زمینههای یادشده از رونق خوبی برخوردار بوده و حدودا” ۹۵ درصد مردم شهرستان در امور مربوط به کشاورزی فعالیت دارند. اکثر محصولات زراعی طارم به صورت نوبرانه به بازار مصرف داخل استان و نیز خارج استان ارائه میگردند که لازم است برنامهریزیهای اساسی برای رساندن محصولات تولیدی به اقصی نقاط کشور و نیز خارج از کشور در زمان تولید صورت پذیرد
آتشکدهها: آتشکده گیلانشهر (گیلانکشه) ، آتشکده تشویر، آتشکده پیر همدان (البته به نظر عده زیادی از اهالی و بنابر شواهد معماری و آثار معنوی مکتوب در داخل بنا این اثر بیشتر احتمال دارد که بقعه زیارتی باشد تا یک آتشکده)، غار بزرگ خرمنه سر در روستای ده بهار (شاهنشین)، آتشکده سانسیز، آتشکده الزین، آتشکده پیر چم، روستا باستانی قوهیجان، چشمه قوهیجان، آتشکده گنبهتبر هزاررود
آبشارها: آبشار هشترخان، آبشارهای هزاررود، چشمه قوهیجان، آبشار بزرگ اسد داشی، آبشار وزنهسر، آبشار کُله سیران، آبشار شیرین سو (درّام)
رودها:
- رودخانه لووان چایی از گردنه آق کدیگ (ییلاق روستای جیا و ارشت) و سندستان (ییلاق روستای ایچ و شهرچورزق) سرچشمه گرفته و روستاهای گمان، شیرمیشه، ایچ، جیا و ارشت را سیر آب میکند و در نزدیکی روستای ارشت به رودخانه قزل اوزن میپیوندد. دارای طبیعتی بکر و روح نواز در فصول مختلف سال میباشد.
- رودخانه هزاررود که از کوههای منتهی به گیلان سرچشمه میگیرد و در مسیر خود آب چشمههای زیادی را با خود همراه میسازد که یکی از طولانیترین رودهای این شهرستان بهشمار میرود؛ این رودخانه یکی از رودخانههای دایمی طارم میباشد که بسیاری از باغات هزاررود را سیراب میکند.
- رودخانه آب بر که از قلههای سر سبز ییلاق آب بر در منطقه دیزاب و گرداب سرچشمه گرفته و از کنار شهر آب بر عبور میکند و داری مناطق سر سبز گردشگری مانند چشمه خانسر، باغات سر سبز جور کان و پیر همدان بوده و محوطه سر سبز امامزاده جعفر و هاشم و عوف (علیم السلام) در جوار این رودخانه واقع شدهاست.
- رودخانه باکلور که از کوههای باکلور و چشمههای مسیر سرچشمه میگیرد (چشمه اسپی خانی و چشمه لار و …) و با عبور از روستای باکلور و باغات گردو و روستای کرداباد وارد رود قزل اوزن میشود در مسیر این رود دو سد خاکی طبیعی مانع از خشک شدن رود در فصول گرم سال میشود.
- رودخانه هازار
- رودخانه درام چای از کوههای نزدیک ماسوله و خلخال سرچشمه میگیرد و بعد از عبور از روستاهای سیاهورود ونوکیان زمینهای کشاورزی روستاهای کلتان، کماندشت، جزلاندشت، ودرام راسیراب میکند و درست در روبروی رودخانه حسن غیب به قزل اوزن میریزد
- رودخانه حسن غیب که درفصل بهار رودخانه خروشانی است از کوههای نزدیک زنجان سر چشمه گرفته و زمینهای حاصلخیز روستاهای شیت، جزلا، چورزق، را آبیاری کرده و روبرو بارودخانه درام چای به قزل اوزن میزیزد
- رودخانه چینی لر
- رود قزل اوزون که از کوههای چهل چشمه در کردستان سرچشمه میگیرد با طی مسیری طولانی وارد طارم شده و پس از عبور از آن در منجیل با خانچایی پیوند میخورد. سد منجیل در محل پیوند این دو رود احداث شدهاست که این دورودخانه رودخانه سفیدرود را تشکیل میدهد.
-رودخانه شیت؛ که از ییلاقات شیت سرچشمه میگیرد و بعد از عبور از روستای ولیدر به روستای توریستی شیت میرسد که طبیعت چشم نوازی در آن منطقه خلق کردهاست.
محصولات عمده این شهرستان شامل زیتون، برنج هاشمی و انارمیشود. البته به غیر از این محصولات، محصولات دیگری اعم ازگیلاس و آلبالو، آلو، زردآلو، هلو، سیب، به، گلابی، ازگیل، انجیر، انگور، لوبیا، نخود، عدس، گندم، دانههای روغنی، پنبه، ذرت، جارو، سیر، بادام زمینی، بادام، گردو، پیاز، گوجه، سبزی، کرفس، خربزه، خیار، فلفل، سیب زمینی، طالبی، هندوانه و … در شهرستان طارم کشت میشود که جمعاً بیش از ۲میلیون تن است
جاذبه های طارم
روستا و آبشار وزنه: روستای وزنه سر از توابع شهر طارم است که در آن دو آبشار با همین نام وجود دارد و منظرهای تماشایی را به این منطقه بخشیدهاند. از ابتدای روستا تا رسیدن به اولین آبشار نزدیک به یک ساعت پیادهروی پیش روست و از آبشار اول تا آبشار دوم در حدود سی دقیقه فاصله است، درختان فندق، گردو، تمشک و انگور چشماندازی زیبا و طبیعتی دلنشین را در این منطقه به وجود آوردهاند.
آتشکده گیلانکشه: در شهر طارم آتشکدههای زیادی از دوره ساسانی به جا مانده که نشان میدهد در گذشته این شهر از جنگودرگیری دور بوده و زرتشتیان زیادی در آن زندگی میکردند. پنج عدد از آتشکدههای شهر طارم به نام آتشکدههای ساسانی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شدهاند که یکی از آنها گیلانکشه نام دارد و روی بلندیهای مشرف به رودخانه گیلانکشه قرار گرفته است. این آتشکده بنایی چهار طاقی و گنبدی است که در قسمت جنوبی آن یک ایوان طاقدار قرار گرفته و برای ساخت آن از قلوهسنگ و مخلوطی از آهک و گچ استفاده شده است.
روستای قوهیجان: قوهیجان روستایی خوش آبوهوا و کهن است که در شهر طارم قرار دارد و گویش اهالی آن تاتی است. ساکنان این روستا در گذشته از آن بهعنوان ییلاق استفاده میکردند و در زمستانها به روستایی به نام سرخهسنگ کوچ میکردند. بخش زیادی از این روستا بر اثر زلزله سال ۱۳۶۹ خراب شد و بعداً کمی پایینتر از محل قبلی بنا شد. در سراسر این روستا درختان سنجد، به، سیب و فندق مشاهده میشود.
آتشكده الزین طارم: آتشکده الزین از جاهای دیدنی طارم به شمار میرود و مربوط به دوره ساسانیان است. این اثر در شهرستان طارم، بخش چورزق، روستای الزین واقع شده و در تاریخ ۱مهر ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۸۵ بهعنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسیده است. شهرستان طارم آثار بسیار مهمی دارد، ازجملهی این آثار، چهار طاقی الزین است که در منطقه به آتشکده معروف است. آتشکده الزین بنایی در محدوده شهرستان طارم است که قدمت آن به دوره ساسانیان میرسد. این بنا که در زمان ساسانیان مقدس بود و بهعنوان عبادتگاه مورد استفاده قرار میگرفت، امروزه از سمت شرق به خانههای روستایی و از شمال و غرب به گورستان قدیمی و تپه ماهورها و بلندیها منتهی میشود. آتشکده الزین از سنگ و گچ ساخته شده و روی چهارطاقی سنگی در محوطهای با نام قبرستان که قدمت آن به دورههای اسلامی برمیگردد، بنا شده است. آتشکده الزین تنها بنای باستانی منطقه است که سالم مانده و گنبد آن نریخته است. مسیر دسترسی این آتشکده، جاده طارم، مسیر زنجان به گیلوان، بین دستجرد و تشویر، روستای الزین است. این بنای تاریخی در عصر ساسانیان مورد استفاده بود. این بنا با گذشت زمان و بهخصوص بعد از زلزله سال ۱۳۶۹ در طارم، هنوز هم پابرجا مانده و این نشاندهنده استحکام مواد و مصالح به کار رفته در چهارطاقی است.
آتشکده پیرچم: آتشکده پیرچم در ۱۰۰ متری جنوب روستای پیرچم بر روی یک تپه بزرگ قرار دارد. در ۱۰۰ متری جنوب روستا بر روی یک تپه بزرگ و مشرف بر رودخانه قزل اوزن، بنایی قرار دارد كه پلان آن به شكل چلیپا است. روستاییان این بنا را به نام «پیر» میشناسند و احتمالا به دوره ساسانی تعلق دارد. بنا از سنگ وساروج با پلان چهار طاقی و با ابعاد ۴×۴ متر ساخته شده و پوشش آن گنبدی شكل و تماما از لاشه سنگ ساخته شده است. تركیب كلی آن به سبک آتشكدههای دوران ساسانی و با آتشكده نیاسر كاشان قابل مقایسه است. با این تفاوت كه برای عناصر اصلی در آن به جای آجر، از لاشه سنگ استفاده شده است. بخشهای زیادی از تپهای که بنا در آن واقع است، گورستانی احتمالا از دوران متاخر اسلامی است. بنا دقیقا در منتهی الیه جنوب تپه قرار دارد. هرچند مردم محلی بنا را آتشکدهای از دوران پیش از اسلام میدانند، اما با توجه به شواهد و مدارک موجود احتمالا بنا آرامگاهی از دوران میانی اسلام است.
روستای شیت: روستای شیت از توابع بخش چورزق شهرستان طارم در استان زنجان است. روستای شیت از روستاهای نمونه گردشگری و دارای ظرفیتهای زیبا و طبیعی است. روستای سرسبز شیت روستایی کوهستانی است که در بخش شمالی استان زنجان واقع شدهاست. بخشی از جاذبههای دیدنی و گردشگری روستا عبارتند از چشمه سارها، قلعه شیت، رودخانه چهار فصل، غار سیدباغی، ییلاق دولا و ییلاق نراب، امامزاده سید محمد ماهوری شیت. روستای شیت بر روی دامنه میانی کوهی قرار گرفتهاست که از سمت مقابل و کنارهها نیز توسط کوههای بلندی احاطه شدهاست و گیاهان سبز و درختان گیلاس و انار و انجیر و دهها درخت میوه دیگر و رودخانه چهار فصل آن که آبی زلال از میان دو کوه بلند در جریان است منظره بسیار زیبا و دلنشینی را بهوجود آورده است که همه ساله تعداد زیادی گردشگر را به این منطقه جذب میکند.
آبشار هشترخان: آبشار هشترخان با ۳۰ متر ارتفاع، در میان درهای سرسبز از کوههای ناحیه طارم، در شرق شهر زنجان و در نزدیکی روستای لار قرار دارد. برای دیدن آبشار زیبای هشترخان باید از جاده زنجان-طارم وارد راه خاکی و ناهمواری شد، پس از عبور از امامزاده حسن مثنی و روستای امام، به آبادی لار رسید و از لار تا آبشار را حدود دو ساعت پیاده پیمود. این آبشار حاصل تلاقی هشت چشمه جوشان است که منظره بدیعی را به وجود میآورد. کوههای بلند و سرسبز، درهای بسیار عظیم، رودخانهای خروشان و پرآب، جنگل درختان فندق، هوای خوب و طبیعت بکر، این منطقه را به یکی از نواحی زیبا و مناسب برای گردشگری، کوهنوردی و دوچرخهسواری در کوهستان تبدیل کردهاند.
آتشکده گیلوان: آتشکده گیلوان در ۲ کیلومتری شمال شهر گیلوان از توابع شهرستان طارم در میان باغها و مزارع مردمی و در کنار امامزاده حیدر قرار دارد. ابعاد این بنا حدود ۴ در ۴ متر است و بیش از ۲.۵ متر ارتفاع دارد. بر اساس مطالعه سفالهای بدست آمده از سطح منطقه، شکل قوسها، ابعاد و اندازه بنا و قرار داشتن در نزدیکی گورستان قدیمی و امامزاده، احتمال میرود این بنا آرامگاهی از دوران میانی اسلام و ساخته شده برای فردی محترم در منطقه بوده باشد.
آبشار کله سیران: یکی از آبشارهای مهم زنجان که دیدنش خالی از لطف نیست، آبشار روستای کله سیران طارم است که اتفاقا بلندترین آبشار دائمی استان زنجان نیز محسوب میشود و علاقهمندان بسیاری را به سوی خود جذب میکند. این آبشار دائمی است و هنگام بارش باران به اوج شکوه و زیبایی خود میرسد. آبشار روستای کله سیران در روستایی به همین نام در نزدیکی روستاهای انذر و گوهر طارم قرار گرفته و مسیر آن از شهر زنجان و جاده تهم نزدیکتر است. درواقع روستای کله سیران یکی از دورترین روستاهای شهرستان طارم در استان زنجان بوده و در فاصله 55 کیلومتری شهر گیلوان و در ساحل راست رودخانه قزل اوزن واقع شده است.
امامزادگان هاشم و عوف(ع9: اهالی محل این امامزاده ها را از نوادگان امام موسی بن جعفر (علیه السلام) می دانند. این بنای مقدس و مذهبی از چندین واحد تشکیل یافته که به علت نوساز بودن از ارزش تاریخی و فرهنگی برخوردار نیستند ولی در سمت شمالی بقعه در 5/3 متری از کف فعلی یک واحد کتیبه از جنس کاشی نصب شده که دارای ارزش تاریخی است. اگر چه تاریخ درست این کتیبه به درستی مشخص نیست ولی متن زیر به رنگ قهوه ای در زمینه زرد رنگ ، در فرم دایره ای و با خط اسلیمی در آن دیده می شود "بسمه تعالی تعمیر بقعه مبارکه امامزاده اعظم هاشم و عوف در سال فرع (مرغ) به اتمام رسیده سنه 713 یا امام حسن" سبک، نقش، خط نسخ، نوع لعاب، جنس و رنگ گویای این حقیقت است که این کتیبه بسیار جدیدتر از دوران مغول است ولی به هر حال از اشیای قدیمی این بقعه محسوب می شود. زمینه بعدی نقوش اسلیمی است که بر روی زمینه آبی طراحی شده است. سنگ قبر زیبایی که 55 سانتی متر عرض و 125 سانتی متر طول دارد از سنگ مرمر اعلا و سفید متمایل به سبز است و کتیبه ای به سبک حکاکی و به خط ثلث بر روی آن نوشته شده است .
سد طبیعی کرد آباد: سد طبیعی کرد آباد (چینی لر) شهرستان طارم در قسمت شرق شهر آب بر در فاصله ۵کیلومتری این شهر قرار دارد و محیطی جذاب ودیدنی برای علاقمندان به طبیعت میباشد. این دریاچه در ارتفاع ۷۴۰ متری از سطح دریا واقع است و طول آن در حدود ۱ کیلومتر و عرض آن ۲۰۰ متر است. این منطقه دو دریاچه ی بزرگ و کوچک دارد که در ادامه ی باغ های کردآباد در مسیر دره واقع هستند و فاصله ی آن ها تا روستای کردآباد در حدود ۱۰ کیلومتره که ۷ کیلومتر آن مسیر قابل تردد وسایل نقلیه و ۳ کیلومتر پیاده روی است. در مسیر دریاچه ها آبشار های زیبای زیادی وجود داره که طروات خاصی به منطقه بخشیده است.
.................................
آرشیو