زاهِدانْ یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان سیستان و بلوچستان است. این شهر در منطقهٔ بلوچستان قرار دارد. نام پیشین شهر «دزدآب» بوده که در زمان رضا شاه به «زاهدان» تغییر یافته‌است. زاهدان از سمت شمال به شهرستان هامون و، از سمت جنوب به شهرستان خاش، از سمت شرق به کشورهای افغانستان و پاکستان و از سمت غرب به شهرستان فهرج منتهی می‌شود. آب و هوای زاهدان در بیشتر روزهای سال گرم و خشک است. شب‌های تابستان آب و هوای این شهر رو به سردی می‌گراید. آب آشامیدنی زاهدان لوله‌کشی آب شیرین است و از طریق انتقال آب از شهرستان هامون تأمین می‌گردد. زاهدان به جهت مرزی بودن، از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و تجاری و نظامی و شرایط خاص برخوردار است؛ به گونه‌ای که از یک‌سو راه‌آهن پاکستان که از مرز میرجاوه وارد ایران می‌شود و از سوی دیگر راه‌آهن سراسری ایران به این شهر منتهی می‌شود؛ و از سوی دیگر در نزدیکی به میل سه جانبهٔ ایران و پاکستان و افغانستان قرار دارد.
زاهدان شهری نوبنیاد است که در ۵۱۷ کیلومتری شرق شهرکرمان و نیز در نزدیکی کشور پاکستان واقع شده‌است. این شهر از طریق راه زمینی از سمت شمال به مشهد و از سمت جنوب به چابهار مرتبط شده و همچنین دارای ایستگاه راه‌آهن و فرودگاه بین‌المللی است. زاهدان از لحاظ مختصات جغرافیایی در ۶۰ درجه و ۵۱ دقیقه و ۲۵ ثانیهٔ طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳۰ دقیقه و ۴۵ ثانیهٔ عرض شمالی واقع شده‌است. اختلاف زمان زاهدان با تهران ۳۶+ دقیقه و با گرینویچ ۲۴۶+ دقیقه‌است.
زاهدان تا قبل از دوره پهلوی، روستای کوچک و دورافتاده‌ای به نام «دزدآب» بود؛ اولین ساکنان دزآب بلوچ و سیستانی بودند. دزدآب کلمه‌ای به زبان فارسی است؛ و از دزد+آب سیستانی تشکیل شده‌است. آب در فارسی است. بعدها دزدآپ به دزدآب و سپس با همکاری نیروهای رضاخان به فرماندهی امان‌الله جهانبانی، در سال ۱۳۰۸ شمسی به علت اینکه اکثر مردم آن منطقه متدین بودند، زاهدان نام گرفت. واژه زاهدان در لغت به معنی «شهر پرهیزگاران» است.
واژهٔ «زاهدان» در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، در زمان رضاشاه به این شهر اطلاق گردید چرا که پیش از این نام این شهر دزآب بوده‌است دزآب کلمه‌ای به زبان فارسی است؛ و از دزد+آب تشکیل شده‌است. . در آن سال پس از پایان دادن به نا امنی‌های مهاجران بلوچ رضاشاه از راه بیرجند و زابل به دزآپ سفر کرد. در این سفر محمدابراهیم علم (امیر شوکت‌الملک دوم)، سردار قائنات، و غلامحسین خان عامری (سردار مجلل) نیز همراه او بودند. رضاشاه در راه از شوکت‌الملک علم دربارهٔ وجود ویرانه‌های شهری آباد و قدیمی در نزدیکی زابل به نام زاهدان کهنه خبردار می‌شود و پس از رسیدن به شهر تصمیم به زنده کردن این نام قدیمی می‌گیرد و اداره منطقه را به سیستانی‌های بومی دزاب می‌دهد.
امروزه ترکیب عمده قومیتی این شهر را نیمی بلوچ و نیمی فارس تشکیل می‌دهد. اقوام این شهر سیستانی و بلوچ و همچنین یزدی‌ها، بیرجندی‌ها، کرمانی‌ها، مهاجرانی از آذربایجان و سیکهای هندی و افغانستانی ها تشکیل می‌دهند. اعتماد السلطنه می‌گوید از دیرباز بیش تر جمعیت این منطقه از ایلات بلوچ تشکیل می‌شد. در اوایل دوره قاجار اولین ساکنان دزآپ گروهی از بلوچها بودند که به تدریج سازمان ایلی خود را در این منطقه استوار کردند. زبان بلوچهای زاهدان زبان بلوچی با گویش سرحدی بوده و همچنین زنان و مردان بلوچ پوشش مخصوص به خود که به لباس بلوچی مشهور است را بر تن دارند.
زاهدان تا پیش از وقوع جنگ جهانی اول، روستای کوچک و دورافتاده‌ای به نام «دزآب» بود؛ که ساکنان آن بلوچ بودند آنان آب آشامیدنی و کشاورزی مورد نیاز خود را از طریق چند رشته قنات در پیرامون روستا تأمین می‌نمودند. پیش‌تر در منطقهٔ شمالی شهر کنونی زاهدان و بر فراز کوه‌های این منطقه، دژ کوچکی قرار داشته که مردمانی در پیرامون این دژ سکنی گزیده بودند. این افراد از طریق تجارت و کشاورزی به زندگی خود ادامه می‌دادند.
هنری فیلد دزآب قدیم را جزء بخش سرحد، و سرحد را یکی از ۴ قسمت اصلی بلوچستان ایران دانسته‌است. سرپرسی سایکس نیز بر این مدعا صحه گذاشته. است. امان‌الله جهانبانی فرمانده لشکر پهلوی (رضاخان) در سال ۱۳۰۸ ش، یک سال بعد از لشکرکشی ارتش به دزآب، در کتاب خاطرات خود، فقط شهر سرحد را دزآب ذکر می‌کند که حدود ۵۰۰۰ نفر جمعیت داشت. وی طوایف بلوچ را مهمترین ساکنان منطقه با بیشترین درصد جمعیتی ذکر می‌کند. اعتماد السلطنه می‌گوید از دیرباز بیشتر جمعیت این منطقه از ایلات بلوچ تشکیل می‌شد
پس از قتل ناصرالدین شاه قدرت قاجار در این منطقه رو به ضعف نهاد اوضاع آشفتهٔ سیاسی ایران سبب کاهش نفوذ حکومت مرکزی و افزایش قدرت رهبران طوایف بلوچ شد. از این رو با آن که برخی از نهادها چون گمرک، کارگزاری خارجه، و ساخلوی نظامی در شهر وجود داشت، اما قدرت اصلی در دست قبایل و ایلات منطقه، به ویژه بلوچها بود. همین امر، سبب رویارویی ایلات بلوچ به رهبری دوست محمدخان با نیروی نظامی دولتی را بین سال‌های ۱۳۰۴–۱۳۰۶ شد. در این رویارویی جهانبانی فرماندهٔ لشکر شرق، دوست محمدخان را دستگیر کرد و به تهران فرستاد. دزآب، با حذف قدرت سران و خوانین بلوچ و ورود نیروی دولتی، وارد مرحلهٔ جدیدی از حیات اقتصادی و سیاسی شد. بخشی از سپاه اعزامی در دزآپ ساکن شد و نیروهای محلی و قبایل، که تا این زمان کارکرد نظامی داشتند، از این رقابت حذف شدند و به مناطق دیگر مهاجرت داده شدند یا یک جانشین شدند.
به‌جهت نزدیکی دزآپ به دو کشور افغانستان و پاکستان و موقعیت مناسب تجاری آن با کشور هند، دولت وقت ایران با فرستادن مأموران دولتی به این روستا و بررسی کم‌وکاستی‌های آن، زمینهٔ تأسیس مراکز مختلف دولتی را در دزآپ فراهم آورد. گروهی از افراد متخصص اهل بلژیک نیز برای تأسیس ادارهٔ گمرک وارد این روستا شدند. شمار اداره‌ها و مراکز دولتی دزآپ و کارمندان که در این مراکز مشغول به کار بودند، روز به روز بیشتر می‌شد؛ از همین‌روی برخی از بازرگانان و تاجران برای خرید و فروش و رفع نیازهای روزانهٔ مردم به این روستا آمده و ساکن آن شدند. اغلب بازرگانان اهل کشور هند بودند.
مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۲ خورشیدی دستور تأسیس و آبادانی زاهدان را داد. در سال ۱۳۰۹ خورشیدی به پیشنهاد تیمسار جهانبانی و به دستور رضا شاه، نام شهر از دزآپ به زاهدان تغییر کرد. معماری زاهدان با توجه به آب و هوای گرمسیری آن و به پیروی از معماری شهرهای قدیم ایران توسط معماران ایرانی تهیه شده‌است. راه‌اندازی راه‌آهن کویته-زاهدان از نخستین نشانه‌های شهرنشینی در این شهر به‌شمار می‌رود.
بازرگانان هندی نیز برای خرید و فروش کالاهای مورد نیاز مردم، برای خود دکان‌هایی ساختند؛ تعدادی از بازاریان اهل مشهد و یزد و شماری از کارگران بلوچ از روستاهای اطراف نیز به این شهر آمده و در آن سکونت گزیدند. در این دوره بسیاری از بازرگانی منطقه در دست مهاجران ایرانی بود و در این زمینه با سیکهای هندی رقابت داشتند.
بعد از ایجاد راه‌آهن گروهی از هندوها به هدف کار در بخش راه‌آهن وارد دزآپ شدند، اما با اتمام خط راه‌آهن و هم چنین پایان جنگ اول از اهمیت سیاسی این خط کاسته شد. موقعیت دزآپ جهت (نزدیکی به هند، هم چنین به آب‌های آزاد دریای عمان، و درنتیجه تسهیل امور تجاری) افزایش اهمیت اقتصادی راه‌آهن دزآپ و شهر دزآپ را درپی داشت. این امر سبب مهاجرت گروهی دیگر از سیک‌ها به دزآپ و اشتغال آنها در بخش تجارت شد که با حمایت دولت ایران و انگلیس در بخش‌های گمرک و عوارض راه هم راه بود. سیک‌ها اتباع هندی انگلیس قلمداد می‌شدند و این امر مزایایی داشت که البته کسب این مزایا سبب محرومیت اتباع ایرانی از آن می‌شد. این امر وضعیت سختی را بر اتباع ایرانی به ویژه ساکنان محلی شهر مترتب می‌کرد، چراکه در زاهدان به منزلهٔ شهری تازه تأسیس، افزون بر مهاجران جدید، ساکنان بومی نیز در بخش‌هایی از شهر ساکن بودند. ازجمله طایفهٔ ریگی در جنوب‌شرقی، طایفهٔ نارویی در غرب و طایفهٔ حسن‌زهی و گرگیج در شمال دزآپ مستقر بودند. این طوایف که به گله‌داری و زراعت اشتغال داشتند و سنی مذهب و بلوچ زبان بودند. ورود مهاجران جدید و هم چنین اقدامات دولت مرکزی، غصب زمین‌ها توسط مهاجران جدید که از حمایت ارتش برخوردار بودند و مسئله کشف حجاب اوضاعی را بر آنها مترتب می‌کرد که شماری از ساکنان بومی به سبب این اوضاع مجبور به مهاجرت می‌شدند.
هنگامی که کمپانی هند شرقی بر هند و پاکستان امروزی مستولی شد و منطقه کلات و بلوچستان پاکستان به تصرف انگلیسی‌ها درآمد، در نخستین روز اکتبر سال ۱۸۷۷ ژنرال ریجنالد ادوارد هری دایر به این منطقه حمله کرد. در این بین عده‌ای از سران بلوچ با حمله به کاروان انگلیسی‌ها مانع حضور انگلیس در سرحد شده بودند. در این زمان انگلیس به فکر کشیدن خط آهن به بلوچستان ایران بود. مهمترین سرداران بلوچ که با انگلیسی‌ها جنگیدند سردار جمعه‌خان اسماعیل‌زهی [شه‌بخش]، سردار خلیل‌خان گمشادزهی و سردار جنیدخان یاراحمدزهی [شهنوازی] بودند. جنگ‌های این سرداران بلوچ با قوای انگلیس منجر به کشته شدن بسیاری از نیروهای انگلیسی شد. در نبردی که بین نیروهای جمعه‌خان با انگلیس در شمال دزآپ (زاهدان کنونی) روی داد بیش از ۷۰ انگلیسی کشته شدند. در نبرد دره نالک نیز بیش از ۳۳۰ انگلیسی توسط یاراحمدزهی‌ها به قتل رسیدند. هری دایر به هندوستان رفت و ۶ سال بعد در بریستول انگلستان در گذشت. وی ماجرای جدال خود با بلوچها را در کتابی به نام «مهاجمان سرحد» که درسال ۱۹۲۱ درلندن انتشار پیدا کرد به چاپ رساند.
محدودهٔ شهری زاهدان در این دوران به فاصلهٔ میان خیابان تهران از یک سو و خیابان پشت شهرداری از سوی دیگر محدود شده‌بود. برق‌رسانی در شهر زاهدان در سال ۱۳۲۸ خورشیدی انجام شد. کارخانهٔ برق زاهدان در ابتدای خیابان سنایی قرار داشت و بانی آن یکی از اهالی یزد به نام «رزاق‌زاده» بود. وی همچنین با غصب زمین‌های کشاورزی وسیعی در جنوب شهر از بلوچها و ثبت آن به‌نام خود با حمایت مقامات وقت، مقدمات احداث اولین باغ در زاهدان به‌نام کلاته رزاق‌زاده را فراهم آورد که در جادهٔ زاهدان به خاش قرار دارد.
شهر زاهدان به خاطر حضور انگلیسی‌ها از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که دارای آب لوله‌کشی شد. این لوله‌کشی البته در ایستگاه راه‌آهن شهر و برای خانه‌های کارکنان آن انجام شد. گسترش لوله‌کشی آب شهر توسط شهرداری در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت.
در سال‌های ۱۳۲۷ و ۲۸ در زاهدان دو دبیرستان ساخته داشت به نام‌های پروین و ۱۵ بهمن. پس از آن نیز دبیرستان‌های تازه‌ای به نام‌های علم، امیرمعزی، شاه، شهناز، ایراندخت و ارم در شهر احداث شد. تنها بیمارستان شهر در این سال‌ها، بیمارستانی بود در پشت خیابان شهرداری که یک پزشک داشت. اهالی محل به خاطر سیاه‌پوست بودن این پزشک، این بیمارستان را به عنوان «بیمارستان دکتر سیاه» می‌شناختند.[۳۱] پس از آن، سازمان بهداری در ابتدای خیابان دکتر شریعتی، بیمارستانی به نام بیمارستان علم (بوعلی فعلی) احداث نمود.
زاهدان به‌عنوان مرکز استان سیستان و بلوچستان و در محدوده جنوب شرق کشور و در فاصلهٔ ۱۴۹۴ کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده و ۱۳۸۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار گشته و پاکستان، خراسان، کرمان را به هم متصل می‌کند.
آب و هوای زاهدان در بیشتر روزهای سال گرم و خشک می‌باشد. در فصل تابستان روزهایی بسیار گرم و شب‌هایی با حرارت نسبی کم را تجربه می‌کند. معمولاً در این شهر برف نمی‌بارد. با این حال بیشترین میزان نزولات جوی در استان، مربوط به زاهدان و هم چنین شهرستان خاش می‌باشد که عمدتاً در فصل زمستان رخ می‌دهد. در ماه‌های دی و بهمن، آب و هوایی عمدتاً خنک و شب‌هایی سرد در این منطقه حاکم است. آب آشامیدنی مورد نیاز زاهدان در حال حاضر از طریق چاه نیمه‌های سیستان تأمین می‌شود
زاهدان به‌صورت گودالی بزرگ در میان کوه‌های مختلفی قرار گرفته‌است. از مهمترین کوه‌های این شهر می‌توان کوه‌های اشتران (ارتفاع: ۳۰۱۲ متر)، انجیردان (ارتفاع: ۲۲۵۵ متر)، جیکو، پیرخان (ارتفاع: ۲۲۲۱ متر) و ملک‌سیاه (به سیستانی ملک سیه کوه) را نام برد. درآمد برخی از ساکنان زاهدان از طریق کشاورزی تأمین می‌گردد. از جملهٔ محصولات کشاورزی این شهر می‌توان جو، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفه‌ای، سبزیجات، علوفه، گندم، گیاهان و نیز محصولات باغی و صیفی را بیان کرد.
-min.jpg)
جمعیت زاهدان برپایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی مرکز آمار ایران بالغ بر ۵۸۷٬۷۳۰ نفر بوده که از این جهت، دوازدهمین شهر پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. برپایهٔ همین آمار در سال ۱۳۹۵ از مجموع جمعیت زاهدان، ۲۹۹٬۵۵۰ نفر مرد و ۲۸۸٬۱۸۰ نفر زن بوده‌اند. همچنین شمار خانوارهای ساکن این شهر در این سال بالغ بر ۱۴۶٬۷۱۷ خانوار بوده‌است. زاهدان به دلیل مرکزیت استان، دارای ساختار خدماتی بوده و شهری دانشگاهی، فرهنگی و مذهبی محسوب می‌شود؛ چراکه حدود ۶۰٬۰۰۰ نفر دانشجو در، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور، مراکز علمی-کاربردی، موسسات غیرانتفاعی و دانشکده علوم قرآنی این شهر مشغول به تحصیل بوده و به همین جهت از سرانهٔ دانشجویی بالایی برخوردار است.
خوراکی‌های محلی: حلوای خرمایی چنگال ، حلوای شکری بلوچی، تاس آپی، ترونچه (تنورچه)؛ تباهگ، بریانی، شیلانچ (کشک سفید محلی)، کورگ آپ بلوچی (غوره و اب انار همراه با سبزیجات و روغن حیوانی)، سبزوک بلوچی، شیر چاه یا دودپتی (مخلوطی از شیر، چای و شکر)، حرام بلوچی (ترشی لیمو)، چتنی بلوچی (ترشی انبه و مخلوط)
فهرست صنایع دستی زاهدان: سوزن‌دوزی بلوچی، سکه و آینه دوزی، قالی بافی ، حصیربافی، دودنی بافی، قالی بافی، گلیم بافی
شهرداری زاهدان در سال ۱۳۲۵ خورشیدی باعنوان بلدیه تأسیس شد. شمار کارکنان این نهاد در ابتدای راه‌اندازی بالغ بر ۱۱ نفر بوده که وظیفهٔ پاکسازی شهر و آبرسانی به نقاط مختلف آن را برعهده داشته‌است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، شهرداری زاهدان صاحب درجهٔ ۸ شهرداری، ۱۸۶ پست کارمندی و ۳۶۰ پست کارگری شد. در سال ۱۳۷۴ خورشیدی، این شهر به ۳ منطقه و ۹ ناحیهٔ شهرداری تقسیم گردید. زاهدان تاکنون ۴۰ شهردار مختلف را به خود دیده‌است.
رادیو زاهدان در سال ۱۳۳۸ خورشیدی راه‌اندازی شد و از سال ۱۳۳۹ خورشیدی با فرستندهٔ کالینز شروع به فعالیت کرد. این فرستنده پرقدرت‌ترین فرستندهٔ شرق ایران بوده و برنامه‌های داخلی و خارجی مرکز را تحت پوشش خود قرار داده بود. شبکهٔ استانی صدای مرکز سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۰ خورشیدی راه‌اندازی شد. این امر سبب افزایش میزان تولید و پخش برنامه‌های رادیویی در این مرکز گردید. امروزه صدای مرکز سیستان و بلوچستان با دارا بودن ۶ مرکز رادیویی و ۴ استودیوی پخش، یکی از مهمترین مراکز صدا در ایران به‌شمار می‌رود.
پیش از راه‌اندازی شبکه استانی هامون، تلویزیون زاهدان هر هفته ۵ ساعت برنامهٔ تلویزیونی پخش می‌کرد. پس از افتتاح این مرکز در سال ۱۳۸۲ خورشیدی، میزان برنامه‌های تولیدی آن به ۷ الی ۸ ساعت در روز افزایش یافت. از مهمترین فیلم‌های سینمایی تولید این مرکز در سال‌های اخیر می‌توان به «تب پنهان»، «چاه فرشته» و «دور از هیاهو»، از مهمترین سریالها می‌توان به «شمبل و شاهی»، «پیرانی زمانگ»، «بازگشت به خانهٔ پدری»، «خاطرات خاموش»، «در مسیر کوچ» و «رودخانهٔ سرباز»، «ستاره‌های شرق»، «گل‌فشان‌ها» و «مستند کوه خواجه» و از مهمترین برنامه‌های کودک می‌توان به «عروسک مهربانی و صحرا» و «قصه‌های شهر سوخته» اشاره کرد.
در سال زراعی ۸۳–۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زاهدان بالغ بر۱۸۳۳۲ هکتار است که۵/۱۱ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار۴/۲۷ درصد به کشت باغات و۶/۷۲ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات و نباتات علوفه‌ای می‌باشد. طی همان سال ۶۴ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده‌است. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۶/۱۹، ۷/۱، ۹/۰ و - هزار تن بوده‌است. لازم است ذکر شود این شهرستان دارای ۵۹ واحد پرورش ماهی با تولید ۵/۸۸ تن می‌باشد.
این شهرستان از وجود سه ورزشگاه، سه میدان فوتبال، سه میدان والیبال، سه بسکتبال، ۱۷ سالن ورزشی و سه ورزشگاه بهرمند می‌باشد. سرانه فضای ورزشی به ازای هر هزار نفر (سر پوشیده) ۱۰۸ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۲۵۰۰۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است.
انبه، خرما، موز و کنار از محبوب‌ترین میوه‌های باغات زاهدان هستند که به طور قطع از نمونه‌های وارداتی طعم و کیفیت بهتری دارند؛ اما انبه در این میان جایگاهی متفاوتی دارد و از آن به عنوان سلطان میوه‌های سیستان و بلوچستان یاد می‌شود.کشت انبه در شهرهایی همچون سرباز، قصرقند، نیکشهر، راسک، دشتیاری و چابهار انجام می‌شود و همین موضوع کافی است تا نه تنها این محصول پرطرفدار در این مناطق، بلکه در کل استان به ویژه زاهدان هم به وفور یافت شود.انبه همچون موز از پتاسیم فراوانی برخوردار است و به عنوان یک ماده مغذی از آن یاد می‌شود؛ به‌طور کلی طعم انبه با توجه به نوع خاص آن سلیقه‌ای است؛ اما در استان سیستان و بلوچستان از انبه استفاده‌های متفاوتی می‌شود که مهمترین و پرطرفدارترین آن بدون شک ترشی انبه است که طعمی خاص دارد.البته که در هرمزگان از انبه سس هم تهیه می‌شود که آن نیز طعم به‌یاد ماندنی دارد؛ پس اگر قصد خرید سوغات زاهدان را دارید، توصیه می‌کنیم حتما انبه یا ترشی انبه را در سبد خرید خود قرار دهید.همان‌طور که گفتیم خرما یکی از محصولات پرطرفدار زاهدان به شمار می‌رود و به همین دلیل محصولات متفاوتی مانند لندو از آن حاصل می‌شود؛ اما یکی دیگر از محصولات پرطرفدار در سبد سوغات سیستان و بلوچستان کلوچه خرمایی زابلی است که در زاهدان می‌توانید آن را به عنوان یک سوغات ارزان و خوش طعم خریداری کنید.کلوچه خرمایی زاهدان از پرطرفدارترین محصولات این استان به‌شمار می‌رود و شما می‌توانید این کلوچه خوشمزه که ظاهری مثلثی شکل دارد را با خیال راحت خریداری کنید.همجواری با پاکستان و نزدیکی به هند سبب شده تا سیستان به عنوان یکی از قطب‌های ادویه کشور شناخته شود که همین موضوع دلیل قانع کننده‌ای است تا یکی از بهترین و منحصر به‌فرد‌ترین سوغات زاهدان ادویه باشد.زمانی که برای خرید سوغاتی به بازار سنتی زاهدان بروید یک موضوع چشم شما را به شدت درگیر خود می‌کند و آن هم ادویه فروشی‌های این شهر است. با توجه به طبع گرم مردمان زاهدان، عموما ادویه‌های این منطقه از طعم تندی برخوردار هستند و به‌همین دلیل تجربه متفاوتی را برای غیر بومیان رقم می‌زند.احتمالا نام چای ترش برای شما آشناست؛ جالب است که بدانید این نوع چای که خواص فراوانی هم دارد یکی از پرطرفدارترین سوغات‌های زاهدان و به‌طور کل سیستان و بلوچستان است که با طعمی ترش گونه و رنگی سرخ گونه، به عنوان یک نوشیدنی جذاب شناخته می‌شود.به‌صورت خلاصه درمان فشار خون و رفع مشکلات کبد و کلیه از مهمترین خصوصیات چای زاهدان است که می‌تواند به عنوان یک سوغات خوب و مفید انتخاب شود.اگر از تهران به‌صورت زمینی به زاهدان سفر کرده باشید احتمالا بعد از کرمان تا خود مقصد، درختان بی‌شمار نخل را دیده‌اید؛ بله، خرما یکی از مهمترین سوغات زاهدان است.
جاذبه های زاهدان
خانه ابویی زاهدان: خانه ابویی در اوایل قرن ۱۴ هجری و در سال ۱۳۱۱، به همت استاد محمدعلی محمودی ساخته شد و امروزه به‌عنوان یکی از مکان های دیدنی زاهدان شناخته می‌شود. در اجرا و ساخت این منزل از عناصر معماری سنتی، بومی و منطقه‌ای به خوبی بهره برداری کرده‌اند. در بنا از آجر و خشت خام همزمان استفاده شده؛ اما مصالح غالب مخصوصا در نما، آجر است. خانه ابویی در سال ۱۳۷۷، با شماره ۲۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
موزه پست و ارتباطات زاهدان: موزه پست و ارتباطات زاهدان از جالب‌ترین موزه‌ها و مکان های دیدنی زاهدان است و در ساختمان قدیمی پست زاهدان قرار دارد. این ساختمان در اوایل قرن ۱۴ هجری و در سال ۱۳۱۱، در شهر زاهدان، با استفاده از مصالحی همچون خشت خام و آجر و با سبک معماری بومی کویری ساخته شد و در سال ۱۳۷۷، با شماره ۲۱۵۷ به ثبت آثار ملی ایران رسید. در موزه می‌توانید از انواع مهرهای شهر سوخته، ماکت کبوترخانه، مجسمه مرد پستچی، تمبر کهن، تمبرهای قبل و بعد از انقلاب، گوشی‌های قدیمی و سایر ابزار آلات مرتبط دیدن کنید.
کاروانسرای نصرت آباد: کاروانسرای نصرت‌آباد با قدمتی که به دوره صفوی بازمی‌گردد، از جاهای دیدنی زاهدان است و حدود چهار کیلومتری شمال غرب نصرت‌آباد قرار دارد. مصالح اصلی به‌کار رفته در بنا شامل خشت و گل می‌شود و تزئینات آن غالبا ساده و مختصر هستند. کاروانسرا دارای ۶۰ حجره است و در هر ضلع مجموعا ۱۵ اتاق و ۲۳ طاق‌نما قرار گرفته‌اند. این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۹۵۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه شمس: خانه شمس از بناهای تاریخی متعلق به دوره پهلوی اول است که قدمت آن به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی بازمی‌گردد و در حال حاضر در تملک سازمان میراث فرهنگی قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۳۸۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد فیض الرحمان: مسجد فیض الرحمان مربوط به اواخر دوره قاجار-اوایل دوره پهلوی است و از جمله جاذبه های گردشگری زاهدان به شمار می‌آید. بانی احداث مسجد شخصی به نام کدخدا فیض الله(گرگیج) بود که توسط معماری به نام استاد حیدری فکر خود را عملی کرد. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹، با شماره‌ی ثبت ۳۰۶۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد جامع مکی: مسجد جامع مکی با قدمتی که به سال ۱۳۵۳ می‌رسد، توسط مولانا عبدالعزیز ملازاده احداث شده است و امروزه از جاهای دیدنی زاهدان به شمار می‌آید. با ۳۲۰۰۰ متر مربع زیر بنا، این مسجد دارای چهار مناره به ارتفاع ۹۲ متر و ۵۲ گنبد است که ارتفاع گنبد مرکزی آن به ۴۶ متر می‌رسد. از مسجد مکی زاهدان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مساجد جهان اسلام و مشهورترین مسجد اهل سنت یاد می‌شود. نمای بیرونی مسجد به مسجد سلطان احمد در ترکیه و فضای داخلی آن به مسجد النبی در مدینه شباهت دارد.
بازار رسولی زاهدان: بازار رسولی زاهدان یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرهیاهوترین بازارها و جاهای دیدنی زاهدان به شمار می‌رود. این بازار در اطراف یک خیابان باریک ایجاد شده است و در آن از شیر مرغ تا جان آدمیزاد فروخته می‌شود. تنوع گسترده‌ای از انواع کالا از جمله پوشاک زنانه و مردانه، انواع کفش، انواع مختلف چای (یکی از سوغات اصلی زاهدان)، پارچه‌هایی با طرح‌های مختلف و پارچه‌های سوزن‌دوزی شده و سنگ‌‌دوزی شده، خوراکی‌های مختلف نظیر ترشی‌های تند و تیز محلی، ادویه‌های هندی و پاکستانی و میوه های گرمسیری مانند انبه و زیتون، کالاهای الکترونیکی، لوازم آرایشی و بهداشتی،لوازم خانگی و... در این بازار به فروش می‌رسد.
موزه منطقه ای جنوب شرق ایران: موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران در پنج طبقه، یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های کشور در جنوب شرق ایران است و از جمله دیدنی های زاهدان محسوب می‌شود. این موزه به موضوعات تاریخی، فرهنگی و هنری می‌پردازد و شامل بخش‌های باستان‌شناسی ، مردم‌شناسی و زیست‌محیطی می‌شود. در مجموعه موزه می‌توان قطعات زیادی از جمله آثار باستانی، خوراک‌های سنتی، انواع جانواران و لباس‌های محلی این منطقه را مشاهده کرد.
حسینیه یزدی ها: حسینیه یزدی‌ها در سال ۱۳۱۲ هجری قمری توسط سه تن از معماران یزدی در زاهدان احداث شد. این حسینیه اولین و قدیمی‌ترین حسینیه در زاهدان به‌شمار می‌رود و در ایام سال به مناسبت‌های گوناگون مراسمات ویژه‌ای در آن برگزار می‌شود. برخی از بخش‌های حسینیه شامل یک صحن بزرگ برای عزاداری، آشپزخانه، سردخانه و یک حیاط بزرگ برای نخل گردانی می‌شود.
مسجد زرنج:در قرن اول و دوم مسجد زرنج توسط عبدالرحمن بن سمره (حاکم قدیم عرب) برای آموزش مسائل مذهبی و ادبی احداث شد.جالب است بدانید این مسجد درست روبه‌روی زندان شهر زرنج واقع شده است. مسجد زرنج دارای دو مناره بوده که یکی از آنها با مس پوشیده شده است. حسن بصری عالمی وارسته مدتی در این مسجد به تعلیم و تدریس مشغول بود. اگرچه قرن‌ها از ساخت و دوران اصیل آن روزها گذشته، ولی همچنان این مسجد از مساجد مهم ایران محسوب می‌شود و نزد مردم زاهدان از احترام، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
روستای تمین: همه ما عاشق طبیعت و هوای پاکیزه هستیم، پس تعجبی ندارد که چرا روستای تمین زاهدان محبوب گردشگران این منطقه است. روستای تمین یکی از زیباترین روستاهای ایران محسوب می‌شود. این روستا به معنای واقعی همه چیز تمام است، می‌پرسید چرا؟ وجود جاذبه‌های بکروباصفا و تاریخی در جای‌جای روستا، تمین را منطقه‌ای توریستی تبدیل کرده است.روستای تمین، روستایی خوش آب‌وهوا است که زمستان‌های سرد و تابستان‌های خنکی دارد. شاید خنک بودن این روستا در فصل تابستان برای شما کمی غیرقابل باور باشد که دلیل آن واقع شدن تمین در دامنه‌ای کوهستانی و وجود چشمه‌سارهای زیادی است.
آرامگاه هفتاد ملا: قبرستان 800 ساله هفتاد ملا یکی از عجیب‌ترین آرامگاه‌های ایران به حساب می‌آید. این آرامگاه در دل صخره‌ها به وجود آمده و مردم آن دوره با قلم‌وچکش بزرگ اقدام به ساخت این آرامگاه کردند. معماری قبرها از سبک آرامگاه کوروش بزرگ الهام گرفته شده استو این معماری قبرستان هفتاد ملا را منحصربه‌فرد و دیدنی کرده است.مساحت این قبرستان بیش از 500 مترمربع بوده که با ظاهر کمانی در قسمت شرقی روستای روپس آرام گرفته است. به دلیل موقعیت خاص آرامگاه هفتاد ملا، قبرها در فضای صخره‌ای قرار گرفته‌اند. به این ترتیب از گزند بادوباران در امان مانده و خوشبختانه تخریب نشده‌اند.در بازدید از قبرها، توجه شما به وجود حفره‌هایی روی سنگ‌ها جلب می‌شود! روی هر یک از قبرها 8 سوراخ تعبیه شده که جریان هوا به داخل آنها عبور می‌کند. قبرستان هفتاد ملا از جاهای دیدنی زاهدان به عنوان یکی از آثار ملی ایران در سال 1380 به ثبت رسیده است.
خانقاه زاهدان: خانگاه در لغت به معنای عبادتگاه است؛ این مکان محل زندگی، آموزش و بسیاری از گردهم‌آیی درویشان بود. دستور ساخت خانگاه زاهدان در دوره‌ی پهلوی اول صادر شد و به یک از مهمترین عبادتگاه‌هان آن دوره به شمار می‌رفت.معماری این خانقاه ساده و طراحی آن از دوره اسلامی الهام گرفته شده و نمای این مکان با آجربندی و به کار رفتن کاشی‌کاری زینت یافته است.
.......................
آرشیو
