اختصاصی طرفداری - در روزهایی که تراکتور تیمی که عشق مردمان خِطۀ آذربایجان است، شرایط بلاتکلیف و بسیار بدی را از لحاظ مالی و مدیریتی تجربه می کند و دیگر خبری از آن شور و شوق و اشتیاق همیشگی در هواداران دل چرکین و دلمردۀ این تیم نیست، بد نیست که نقبی به گذشتۀ نه چندان دور تی تی های تبریز بزنیم؛ گذشته ای که همچون شاهنامۀ فردوسی و ادیسۀ هومر پرغرور بود ولی پرسُرور نبود؛ گذشته ای که در عین حماسی بودن تراژیک بود. این گذشته را در قالب زندگی باشکوه یکی از قهرمانان اصلی اش مرور می کنیم.
به گزارش طرفداری، اوایل دهه 1370 دوران طلایی تیم تراکتور بود و این تیم با سرمربیگری "واسیلی گوجا" مربی فقید رومانیایی بهترین نسل فوتبالی خود تا امروز را تشکیل داد. در حقیقت تراکتورِ گوجا تیمی بود که بازیکنانی بزرگ _که جملگی بومی بودند، به فوتبال کشور معرفی کرد؛ برادران دین‌محمدی، جواد شالچی، زنده یاد حسین حسن دخت، صابر تقی زاده، علی اکبر ذوالمجیدیان، حسین خطیبی و از همه مهم تر اسطورۀ تکرارناپذیر فوتبال ایران کریم باقری از جمله ستارگانی بودند که در این تیم تراکتور زیر نظر معمار رومانیایی فوتبال تبریز پرورش یافتند. در آن تراکتور یک چهره متفاوت وجود داشت و او کسی نبود جز روانشاد دکتر علیرضا نیک مهر دروازه‌بان اول تراکتور که نقش بسزایی در کسب موفقیت های تراکتور داشت. مرحوم نیک مهر از معدود بازیکنان فوتبال ایران بود که در کنار ورزش حرفه‌ای به طبابت اشتغال داشت. او صاحب مدرک دکترای پزشکی عمومی از دانشگاه تبریز بود و یک دوره زمانی کوتاه در حرفه روزنامه‌نگاری نیز فعالیت کرد.
تراکتور 1371؛ ایستاده از راست: کاپیتان احد شیخ لاری، ناصر فراستی، علی اکبر ذوالمجیدیان، کریم باقری، علیرضا نیک مهر و کریم قاسمی سعادت؛ نشسته از راست: غلامحسین دین محمدی، جواد شالچی، حسین حسندخت، سیروس دین محمدی و محمود صادقی
به تراکتور تحت هدایت گوجا برگردیم؛ در آن مقطع زمانی که کلیۀ مربیان لیگ سراسری فوتبال ایران داخلی بودند و شاید در هفته 3 جلسه تیم هایشان را تمرین می دادند، تراکتور با استخدام این مربی رومانیایی کار بزرگی کرد. واسیلی به نوعی فوتبال نوین و مدرن را نه تنها به تبریز، بلکه به ایران آورد و برای اولین بار تمرینات حرفه‌ای را در باشگاه‌های ایران رواج داد. برگزاری روزانه 2 جلسه تمرینی، معافیت بازیکنان از کار، اردوهای پیش از آغاز فصل، بردن تیم یک روز قبل از مسابقه به اردو، تحت کنترل قرارداشتن بازیکنان و غیره، تنها بخشی از عملکرد متعهدانه و درخشان واسیلی گوجا در تراکتور بود.
اگر بخواهیم به صورت خلاصه در مورد تراکتور دهه هفتاد صحبت کنیم باید از فصل اول لیگ آزادگان شروع کنیم. در نخستین فصل مسابقات لیگ آزادگان در سال 70 که با حضور 12 تیم برگزار شد که تراکتورسازان در پایان فصل در رتبه نه چندان جالب دهم قرار گرفتند _در آن فصل پاس در یکی از بهترین فرم های تاریخی خود با فیروز کریمی قهرمان شد. شاهکار اصلی تراکتور در دورۀ دوم لیگ آزادگان در سال 1371 رقم خورد، جایی که این تیم با همان بازیکنان جوان با مربیگری واسیلی گوجا درخشان ظاهر شده و در شرایطی که بی هیچ اغراقی مستحق قهرمانی لیگ بود، به عنوان سومی مسابقات آن فصل قناعت کرد.
دومین دورۀ رقابت های لیگ آزادگان با حضور 16 تیم در دو گروه هشت تیمی به صورت رفت و برگشت برگزار گردید. طبق قرعه در گروه اول استقلال تهران، کشاورز تهران (تیم متمول آن زمان فوتبال ایران)، صنعت نفت آبادان و تراکتور در کنار یکدیگر قرار گرفته و در گروه دوم نیز پرسپولیس، پاس (مدافع عنوان قهرمانی) و ملوان به عنوان مدعیان صعود با هم هم گروه شده بودند. در گروه دوم اوضاع طبق پیش بینی ها پیش رفت و در نهایت پرسپولیس و پاس به ترتیب به عنوان تیم های اول و دوم به مرحلۀ نیمه پایانی رقابت های لیگ سراسری صعود کردند. از آن جایی که آن زمان برد در هر مسابقه دو امتیاز داشت، پرسپولیس با 18 امتیاز از شش برد، شش مساوی و دو شکست به عنوان تیم اول و پاس با پنج برد، هفت تساوی و دو شکست به عنوان تیم دوم به نیمه نهایی صعود کردند.
در شرایطی که پیش بینی می شد از گروه نخست، دو تیم استقلال و کشاورز به راحتی به مرحلۀ نیمه پایانی صعود کنند، بهترین و دوست داشتنی ترین تراکتور تاریخ ظهور کرد و تمامی معادلات را بر هم زد. تراکتور گوجا به حدی پرشور و فوق العاده بود که با نتایجی درخشان در پایان رقابت های گروه اول صدرنشین شد و حتی رکوردی بهتر از پرسپولیس صدرنشین گروه دوم خلق کرد: کسب 21 امتیاز از هشت برد، پنج مساوی و تنها یک شکست! شگفتی بزرگ در آن گروه حذف استقلالِ با تجربه بود! تساوی های بیش از حد بلای جان آبی های پایتخت شد به گونه ای که در پایان 14 بازی رفت و برگشت مرحلۀ گروهی، کار خود با چهار برد، هشت تساوی و دو شکست پایین تر از تراکتور و کشاورز در ردۀ سوم به پایان رساندند و در شرایطی که طرفداران فوتبال منتظر تماشای حساس ترین دربی تاریخ در مرحلۀ نیمه نهایی لیگ سراسری بودند، در رقابت با شور جوانی و اقتدار تراکتور و البته پول و امکانات فراوان کشاورز، استقلال از صعود به مرحلۀ نیمه پایانی بازماند.
بد نیست نتایج تراکتور در لیگ آزادگان 1371 را مرور کنیم:
تراکتور 3- جنوب اهواز صفر
تراکتور 1- کما شیراز 1
تراکتور 1 – کشاورز تهران صفر
قدس ساری 1 – تراکتور 3
استقلال تهران صفر – تراکتور صفر
تراکتور 2 – نفت آبادان صفر
سپیدرود رشت 1 – تراکتور 2
جنوب اهواز 1- تراکتور 2
کما شیراز صفر – تراکتور صفر
کشاورز تهران 3 – تراکتور صفر
تراکتور 2 – قدس ساری 1
تراکتور 2 – استقلال تهران 2
نفت آبادان 1 – تراکتور 1
تراکتور 4 – سپیدرود رشت صفر
در دیدار نیمه پایانی تراکتور در قرعه ای بسیار سخت با بهترین پاس تاریخ رو به رو شد؛ تی تی ها بازی رفت را به رغم نمایشی درخور در تهران 0-1 به پاسِ فیروز کریمی باختند و در بازی برگشت به علت تساوی 1-1 با رقیب باتجربۀ خود، از حضور در یک فینال تمام سرخ در فوتبال ایران بازماندند. نکتۀ مهم آنجاست که پاس فیروز کریمی چندی بعد در کشور امارات شگفتی آفرید و قهرمان جام باشگاه های آسیا شد و ده روز پس از این قهرمانی در بهترین فرم تاریخی خود در ضربات پنالتی پرسپولیسِ پروین را شکست داد و قهرمان ایران شد. تنها یک بازی بد بود که برای تراکتور به عنوان جذاب ترین تیم وقت فوتبال ایران گران تمام شد: همان بازی برگشت نیمه پایانی برابر پاس در تبریز که با تساوی یک بر یک به اتمام رسید و به از دست رفتن فینال و شاید قهرمانی تراکتور منجر شد. هنوز هم برای تراکتوری های اصیل و قدیمی، تراکتور سال 70 و 71 از از تراکتور ورژن لیگ برتر با 3 بار عنوان نایب قهرمانی محبوب‌تر است! علت اصلی این محبوبیت و جاودانگی را باید در بومی بودن بازیکنان آن نسل به یادماندنی جُست، چرا که اکثر بازیکنان آن تراکتور از زمین‌های خاکی تبریز پرورش یافته بودند و گوجای فقید آن ها را از همان زمین های خاکی پیدا و کشف کرده و زمینه ساز شکوفاییِ شان شده بود. این یک واقعیت است که تراکتور گوجا به دلیل خدمات صادقانه، خالصانه و مخلصانۀ از سوی وی، کشف استعدادهای بی‌شمار در فوتبال تبریز و ارائۀ بازی های تهاجمی، جذاب و تماشاگرپسند که با گزارش های ماندگار سیدرضا معصومیانِ دوست داشتنی همراه بود، کماکان محبوب هواداران پرشمار و پرشور تراکتور است.
جدای از برخوردار بودن از پدیدۀ خارق العاده ای همچون کریم باقری و ده ها مهرۀ ارزشمند بومی دیگر _از زنده یاد حسن صادقیان (پدر پیام) و البته احد شیخ لاری باتجربه گرفته تا جوانانی همچون حسین خطیبی و برادران دین محمدی، عملکرد درخشان و کلین شیت های پرتعداد دکتر نیک مهر نقشی جاودان در صعود تراکتور به مرحلۀ نیمه نهایی لیگ آزادگان داشت. لازم به ذکر است دکتر علیرضا نیک مهر مدرک دکترای پزشکی عمومی خود را از دانشگاه تبریز دریافت کرده بود و سال 73 به دلیل سنگینی دوره اش یک خداحافظی موقت از فوتبال داشت. البته او در سال 74 به تراکتور بازگشت و با این تیم به لیگ دسته یک صعود کرده و در جام میلز هندوستان هم قهرمان شدند. علیرضا نیک مهر یکی از با اخلاق ترین مردان تاریخ فوتبال ایران بود که کردار، رفتار، گفتار و شخصیت وی زبانزد اهالی فوتبال بود.
گلر بااخلاق و باشصیت تراکتوری‌ها متولد سال 1351 در تبریز بود که فوتبالش را از تیم کشتارگاه این شهر شروع کرد. وی در 17 سالگی به تیم تراکتور ملحق شد و در درون دروازه سرخ‌پوشان خوش درخشید. اوج درخشش این گلر در سال 71 در همان دومین دورۀ لیک آزادگان (که صحبتش را کردیم) بود، جایی که تراکتوری‌ها برای نخستین بار توانستند در بین سه تیم برتر فوتبال ایران قرار بگیرند.
علیرضا نیک مهر کنار اسماعیل حلالی با پیراهن نوستالژیک تراکتور
مرحوم نیک مهر در سال 74 در جام بین‌المللی میلز هندوستان نیز عملکرد قابل توجهی داشت. جامی‌که تراکتوری‌ها پس از اشتباهات مشهود داوری در فینال جام حذفی 1373 _که طی آن این تراکتور بهمن کرج شده و قهرمانی را از دست داده بود، با تصمیم فدراسیون فوتبال و بخاطر دلجویی از همین اتفاقات رخ داده در بازی فینال جام حذفی، راهی آن شدند و توانستند با شکست تمامی حریفان و با رکورد کلین شیت های متوالی نیک مهر بدون گل خورده فاتح مسابقات شوند. نیک مهر در این سال برای اولین بار به تیم ملی نیز دعوت شد.
نیک مهر در ادامه برای خدمت سربازی به تیم فجر سپاسی شیراز پیوست و یک فصل هم برای ماشین‌سازی بازی کرد. دوران حضور دکتر علیرضا نیک مهر در ماشین‌سازی یک مقطع کوتاه بود؛ او در ادامه با بی‌مهری مسئولان این باشگاه به تراکتور بازگشت و در آخرین دوره لیگ آزادگان و به عنوان پزشک کنار تیم تراکتور بود.
علیرضا نیک مهر کنار داوود رستمی
اما سنگربان-پزشک فوتبال کشور سرنوشت بسیار دردناک و غم‌انگیزی داشت و تراکتوری‌ها خیلی زود این چهره متفاوت و دوست داشتنی خود را به شکلی بسیار تلخ و تکان دهنده از دست دادند. در شرایطی که در سال سال 1382 تیم برق تهران خواستار جذب نیک مهر شده بود، او برای گرفتن رضایت‌نامه از باشگاه تراکتور راهی تبریز بود. به‌دلیل شلوغی اواخر تابستان وی تنها برای همسرش موفق به گرفتن بلیت هواپیما شد و خودش به ناچار با اتوبوس خوی راهی تبریز شد که متأسفانه اتوبوس در جاده زنجان - میانه با کامیونی تصادف کرد و دچار حریق گردید و تمامی سرنشینان این اتوبوس جان باختند؛ شوربختا که این دکترِ نیک نامِ فوتبال ایران و تبریز که یکی از با اخلاق‌ترین بازیکنان فوتبال ایران به شمار می‌رفت هم از سرنشینان آن اتوبوس بود. این حادثۀ بسیار تلخ، تراژیک و تکان دهنده در روز 22 شهریور ماه سال 1382 اتفاق افتاد و بدین ترتیب عمر کوتاه و پربار دکتر نیک مهر در 31 سالگی در اثر یک سانحه رانندگی به پایان رسید.
یکی از خبرنگاران قدیمی تبریز در توصیف این حادثه تلخ چنین گفت:
در این تصادف، تشخیص اجساد سخت بود و پیکر دکتر نیک مهر از تصویر شکستگی های انگشتان و همچنین فرم پر شده دندان‌هایش شناسایی شد. نمی‌دانم چه حکمتی داشت که این انسان نازنین با چنین مرگ دردناکی دنیا را ترک کرد. او تختی زمان ورزش تبریز بود.
در اواخر سال 1391، تیم فوتبال منتخب تبریز در نیم قرن قبل از آن (1341 تا 1391) بر اساس آراء کارشناسان و پیشکسوتان انتخاب شد. بر اساس نظرسنجی صورت گرفته از کارشناسان و پیشکسوتان فوتبال تبریز ، زنده یاد دکتر علیرضا نیک مهر حتی نُه سال پس از مرگش نیز توجهات را جلب کرد و به عنوان دروازبان قرن فوتبال تبریز انتخاب شد. همچنین زنده یاد فیروز شیخ شایان (دفاع پیشین ماشین سازی)، میر مجید ناظمی (کاپیتان تراکتور در دهه 50)، مهدی بخشی زاده، علی اکبر استاد اسدی، امیر داداش ضیایی، سیروس دین محمدی، غلامرضا باغ آبادی (مربی وقت و سرپرست سال های اخیر تراکتور)، احد شیخ لاری (اسطورۀ فوتبال تبریز)، رسول خطیبی (مربی وقت گسترش فولاد و کنونیِ آلومینیوم اراک) و حسین خطیبی با کسب بیشترین آرا در ترکیب تیم فوتبال منتخب تبریز در نیم قرن اخیر قرار گرفتند. کریم باقری هم که در آن آیین حضور نداشت به عنوان بهترین بازیکن نیم قرن اخیر فوتبال تبریز بر سکوی نخست ایستاد.
به هر تقدیر، همه می دانیم هم اکنون تراکتور در یکی از بغرنج ترین شرایط تاریخی خود قرار دارد و در همین شرایط نیز باید فردا در یک قرعۀ بسیار دشوار در مرحلۀ یک هشتم پایانی لیگ قهرمانان آسیا 2021 به مصاف تیم تا بن دندان مسلحِ النصر عربستان با ریخت و پاش های چند دَه میلیون دلاری اش برود. شاید دکتر برای فرستادن انرژی مثبت برای تیم محبوبش حضور جسمانی نداشته باشد، ولی روح بزرگوار او مطمئناً در ورزشگاه بین المللی خلیفهٔ شهر دوحه حاضر خواهد بود و تیمش را تشویق خواهد کرد.
روحش شاد و یادش گرامی باد ...
همجنین بخوانید:
قرمزی رنگ نیَنداخته بیهوده بر دیوار، پنج سال از واپسین پرواز سرطلایی گذشت
