طرفداری | در سال 2005، 17 دوربین بهصورت اختصاصی در حال تصویربرداری حرکات زین الدین زیدان در طول بازی رئال مادرید و ویارئال بودند تا یکی از پرجایزهترین، باکیفیتترین و البته خاصترین فیلمهای تاریخ فوتبال جهان به نام «زیدان؛ پرتره قرن 21» روی پرده سینما برود.
یک سال بعد، وقتی در لایپزیش، فرانکفورت، مونیخ و سرانجام برلین، تکتک حرکات زیزو تحسین مردم جهان را برمیانگیزد، در راهروهای زیرزمینی استادیومهای میزبان جام جهانی 2006 و دهکدههای اطراف شهرهای بزرگ میزبان جام جهانی، مردی با دوربین سوپر 8 مشغول فیلمبرداری شخصی از تنهایی خود روی نیمکت تیم ملی فرانسه در بازیهای جام جهانی است.
بازیکنی که در تیم سیاهپوستان باصلابت و چشمآبیهای هنرمند فرانسه، با اصالتی از هند و موریتانی جایی ندارد، بازیکنی که پس از اعتماد مربی در تمام بازیهای انتخابی ناگهان به یک نیمکتنشین تبدیل میشود و مجبور است فینال برلین را هم مثل فینال سال قبل استانبول و بازیهای بزرگ فرانسه با اسپانیا، برزیل و پرتغال از روی نیمکت تماشا کند. فیلمی که در کمال ناباوری، یک سال بعد جوایزی میبرد و به آینهای برای تماشای حقیقت، آنسوی زرقوبرق بیپایان زین الدین زیدان و باقی ستارگان فرانسوی تبدیل میشود. فیلم «تعویضی» به کارگردانی فرد پوله و فیلمبرداری آماتوری بازیکن تیم ملی فرانسه... کسی نام ویکاش دوراسو را هنوز به یاد دارد؟
مسافری از هند
مطابق یک سند رسمی از مؤسسهٔ مهاتما گاندی، آقای کاتری ساناشی کارگری با قد 1 متر و 60 سانتیمتر، در روز 14 ماه می 1890 مّدرّس هند را به مقصد جزیرهٔ موریس ترک میکند. برای کار در مزارع نیشکر...
«جد من، ابتدا بهتنهایی راهی جزیرهٔ موریس شد تا در مزارع نیشکر کار کند. سپس کارفرمایان آنها فهمیدند بدون وجود همسران، مشکلاتی برای مردان به وجود میآید؛ بنابراین خانوادههای آنان نیز به موریس رفتند. پدربزرگ من همان جا متولد شد و بعدتر پدرم در سال 1970 به لوآور فرانسه مهاجرت کرد. من در سال 1973 به دنیا آمدم و از آنجا که رسم ما ازدواج پسرعموها و دخترعموها بود، قد و قامت کوتاه به عنوان یک ارثیهٔ خانوادگی به من هم رسید.»
دوراسو در 20 سالگی به تیم لوهاور میپیوندد. بازیکنی با دریبلهای عالی و هوش فراوان. پس از جام جهانی 1998 به لیون میرود و تبدیل به یکی از بازیکنان کلیدی تیم درخشان لیون در سالهای آغازین قرن 21 میشود. در کنار جونینیو پرنامبوکانو، فلورن مالودا، مایکل اسین، محمدو دیارا و گریگوری کوپه. تیمی که در لیگ قهرمانان فصل 2003/04 بالاتر از بایرن مونیخ به دور دوم صعود میکند، سوسیداد را شکست میدهد و در یکچهارم نهایی مغلوب پورتو و مورینیو در فصل قهرمانی آقای خاص میشود.
درخشش دوراسو، باعث میشود تا آنچلوتی به سراغ او بیاید. اگرچه هیچگاه در شلوغی هافبکهای میلان در فصل 2004/05، سیدورف، پیرلو، گتوزو، کاکا و آمبروزینی، دوراسو یک نیمکتنشین ناکام در میلان لقب میگیرد. تماشای فینال استانبول و دهها بازی دیگر فصل از روی نیمکت. در فصل 2005/06، ویکاش دوراسو برای حضور در جام جهانی 2006، سن سیرو را به مقصد سن دنی ترک میکند. بازگشت به فرانسه، بازی در پی اس جی، حضور بهعنوان یک بازیکن کلیدی در بازیهای پیش از جام جهانی، گلزنی در بازی آخر فرانسه برابر قبرس و بهرخکشیدن آمادگی خود به ریموند دومنک... وقایع جام جهانی اما به گونهای دیگر رقم میخورد.
تعویضی
دومنک، مربی دوراسو در تیمهای زیر 17، زیر 18 و زیر 20 سال فرانسه، فرانک ریبری را به او ترجیح میدهد:
من پسر او (دومنک) بودم اما او ترجیح داد پسر همسایه در آن بازیها به میدان برود... شاید مسائل نژادی روی او تاثیر داشته..
دوراسو با دیالوگهایی که به صحبتهای جیتندرا در فیلمهای نژادپرستانهٔ هندی تنه میزند، رابطهٔ خود با دومنک را توصیف میکند. دیالوگهایی که پشت تصاویر دوربین سوپر 8 او که به سفارش کارگردان فرد پوله ضبط شده در طول بازیهای جام جهانی ادا میشود. فیلم تعویضی.
در طول بازیها، نیمکتنشینی دوراسو دستمایهٔ تمسخر طرفداران فرانسوی میشود. تصاویر ساختگی از او در حال پدیکور ناخنهایش روی نیمکت، شادی گل در فینال جام جهانی البته در بازی کامپیوتری جام جهانی و.... در آغاز فیلم، دوراسو در میان پسران محلی که مشغول فوتبال بازی کردن در زمینی خاکی هستند دیده میشود. او میگوید:
من، به کسانی که در ورزشگاه یا هر جای دیگر مرا مسخره میکنند خرده نمیگیرم. میدانم که آنها هم از کوچه و خیابان آمدهاند، سطح زندگی مرفهی ندارند و حتی اگر امروز شبیهشان نباشم باز هم حق را از به آنها و دیدگاههای سیاسی و اجتماعیشان میدهم...
فیلمبرداری دوراسو از رختکن تیم ملی در یک تورنمنت پیش از دوراسو نیز سابقه دارد. سوابقی خوب، مانند زپ مایر در کسوت مربی دروازهبانهای آلمان، و فیلمهایی که از جام جهانی 1990 تا سال 2002 در تمام تورنمنتهای تابستانی ضبط میکند و سوابقی بد مانند گراهام تیلر سرمربی تیم ملی انگلستان که هیچوقت اجازهٔ فیلمبرداری از رختکن تیم ملی انگلستان در بازیهای انتخابی جام جهانی 1994 را نمیدهد... خوب میدانیم که در فرانسه تحت هدایت دومنک، مسائلی بسیار سادهتر نیز به بحرانی بزرگ تبدیل شدهاند...
مطرود
دومنک میگوید:
هرگز رضایت نمیدهم او از این ویدئوها به طور علنی استفاده کند. تا جایی که به من مربوط است، او باید تصاویر من را از ویدیو جدا کند.
این صحبتها پس از بازیهای جام جهانی و پیش از بازی دوستانه با بوسنی بیان میشود. جایی که دومنک تصمیم میگیرد بهعنوان تنبیه دوراسو را بار دیگر از لیست تیم خط بزند. دومنک میگوید اگر ویکاش به شغل جدید علاقهمند است باید به سراغ آن برود و از طرفی دوراسو نیز اعلام میکند علاقهای به ادامهٔ بازی برای تیم ملی ندارد. این پایان کار ویکاش دوراسو در تیم ملی فرانسه است. بازیکنی که فقط در 6 دقیقهٔ پایانی بازی با سوییس و 2 دقیقهٔ آخر بازی با کرهٔ جنوبی در جام جهانی 2006 به میدان میرود. فقط یک ماه از فینال جام حذفی فرانسه گذشته. همانقدر که جدال آرسنال و بایرن در لیگ قهرمانان آن سال، رقابت میان کان و لمن برای جایگاه دروازهبانی ژرمنها بود، آن بازی فینال هم رقابتی میان دوراسو و ریبری شمرده میشد. دوراسو در آن بازی گل دوم و قهرمانی پاریس را میزند؛ اما باز هم انتخاب دومنک پسر جوان مارسی است. دوراسو بازیکنی روی نیمکت...
بازیکنی که مثل یک روح غریبه در میان تیمیهای مشهور خود، زیدان، آنری، ویرا، گالاس، ماکلله و ... با دوربین خود میچرخد و تنهایی خود را به رخ میکشد. یک مستند نمادین با جملاتی از قلب تمام بازیکنانی که در تیمهای بزرگ ورزشی، تمام مسابقات را از روی نیمکت دنبال میکنند.
قصه عشق 2050
با گذشت حدود 20 سال پس از آن جام جهانی، ویکاش دوراسو در کازینوها از پوکر بازی کردن و بهرهبردن از هوش و ریسکپذیری توأمان خود لذت میبرد و وقتی در آوریل امسال پای به ویساخاپاتنام در شرق حیدرآباد هند محل زندگی آباواجدادی خود گذاشت، با استقبال طرفدرانی مواجه شد که گل او با لباس پاریس برابر مارسی در فینال جام حذفی فرانسه را یادآوری میکنند و او را تا ورزشگاه شهر همراهی میکنند:
شاید این روزها من کمتر از روزهای نزدیک به بازنشستگیام شناخته شده باشم اما شاید کمی غرور و جاهطلبیام بیشتر شده و دوست دارم آن را در مسیر پیشرفت دختران و پسران فوتبالیست هندی به کار بندم. برای مدتی طولانی من تنها بازیکن با اصالت هندی بودم که در بالاترین سطح فوتبال جهان بازی کردم؛ اما مطمئنم روزی تعداد زیادی از این بچهها به این سطح خواهند رسید. آنها روزی به جام جهانی خواهند رسید و میتوانند میزبان آن باشند...
لینک تماشای مستند "substitute" از youtube