پرونده‌ای راجع به غلط املایی‌های سلبریتی‌ها، مراجع تازه حرکت‌های اجتماعی که البته انصافا گاه چراغ راه هم می‌شوند و حیف است که این‌گونه بعضا کم‌سواد نشان بدهند.
نکته:همه صفحاتی که عکسشان را در این پرونده میبینید، عمومی (پابلیک) هستند.
________________________________________________
سام درخشانی، بازیگر؛«وقتی کارگردان و طراح سوال پرسپولیسی باشن و بخوان سربه سر من بزارن.»
| از قرار معلوم باید بپذیریم که «بذارن» دیگر از مد افتاده است و همه الان «میزارن». اگر صورتِ درست واژه را بلدید و صرفا از سر بی دقتی یا به پیروی از شیوه رایج، مثل آقای درخشانی مینویسید که هیچ؛ اما اگر تنوع حرف «ز» در زبان فارسی گیجتان میکند و نمیدانید کجا باید کدامیکی را به کار ببرید، این راهنمای ساده به دردتان میخورد؛ دوتا مصدر داریم که معمولا با هم اشتباه می‌شوند؛ «گذاشتن» و «گزاردن». «گذاشتن» در معنای حقیقی کلمه، قراردادنِ فیزیکی است مثل «مداد را بگذار/ بذار سر جایش» و درمعنای مجازی، قراردادن و وضع و تأسیس کردن؛ مثل «قانونگذار» و «بنیانگذار». کلمه هایی را که معانی گفته شده را ندارند، «میگزارند». نیازی نیست همه کاربرد‌های «گزاردن» را حفظ کنید، ولی محض اطلاع بد نیست بدانید که معنی به جاآوردن، اداکردن، انجام‌دادن و اجراکردن میدهد مثل «نمازگزار» و «سپاسگزار». |
________________________________________________
برزو ارجمند، بازیگر:«این عکس و علی اوجی جان نازنین برام فرستاد.»
| در شکسته نویسی، در حق «را»ی مفعولی خیلی اجحاف میشود؛ بعضیها اصلا نمینویسندش: «سلام عشقا! فیلم دوس داشتین؟». بعضیها معلوم نیست چرا خودشان را به زحمت میاندازند و روی صفحه‌کلید گوشی دنبال ضمه میگردند: «سلام عشقا! فیلمُ دوس داشتین؟». بعضیها هم مثل برزوخان ارجمند تبدیلش میکنند به «واو عطف». |
_________________________________________________
نازنین بیاتی، بازیگر:«شرایط الان برای همه سخت(ادامه ش کجاست؟!)، ولی کسانی هستن که تو شرایط سختتری قرار گرفتن. با کمک هم میتونیم یکم به زندگی این عزیزان رنگ ببخشیم.»
|
در فارسی محاوره، وقتی «است» و «هست» را حذف میکنیم، باید به جایش چیزی که نشان دهنده فعل باشد، اضافه کنیم. آن چیز، «ه» است یعنی مینویسیم «شرایط برای همه سخته». جمله بدون فعل که نداریم، درست است؟ خب حالا در جمله اول، فعل کدام است؟ آفرین! «دوستت دارم» و «هست» یا «است»ی در اصل جمله نبوده است که در صورتِ محاورهای حذف شده باشد. پس اگر خواستید تولد کسی را تبریک بگویید، باید بنویسید «دوستت دارم عشق داداش»، مگر اینکه منظورتان چنین چیزی باشد: «دوستت دارم عشق است داداش!».
برگردیم به پست خانم بیاتی. چه فرقی است بین «یه کم» و «یکم»؟ دومی نمیتواند «یکُم» خوانده شود؟ یک قاعده خیلی ساده وجود دارد؛ در شکسته نویسی، اجازه نداریم موقع چسباندن ضمیر به «های غیرملفوظ» -یعنی «ه» ای را که نوشته میشود، ولی خوانده نمیشود- «ه» حذف کنیم، چرا؟ چون با کلمه های مشابه دیگری اشتباه گرفته میشود. مثلا اگر میخواهید به دوستی خبر بدهید که قرار لغو است، چون توی خانه تان دعوا به راه افتاده است، باید بنویسید: «نمیتونم بیام، دعوا و درگیری تو خونه مونه» و اگر «ه» را دستکم بگیرید و بنویسید «نمیتونم بیام، دعوا و درگیری تو خونمونه»، معنی جمله زمین تا آسمان عوض میشود. اصلا چه بسا قرار برای ابد کنسل شود، از ما گفتن بود.
|
_________________________________________________
بهاره رهنما، بازیگر:«همیشه وقتی دختر کم سن وسالی بودم دلخور بودم که دستای مامانم همیشه لاک زده و مرتب نیست و روی شصت دستش اغلب جای بریدگی چاقو هست…»
| «شصت»، عدد است و «شست»، انگشت بزرگ و پهن دست یا پا. از آنجایی که خانم رهنما بین سلبریتی ها یکی از پیشکسوت های غلط نویسی به شمار میرود، مروری بر اشتباهات پستها و استوریهای قدیمی ایشان هم برای علاقه مندان به زبان فارسی و درست نویسی، خالی از فایده نیست:
«تولد منجی عالم بشریت، قائم عالم محمد مبارک…»
««غذا» را میخوریم و «حقوق غذایی»، عنوان رشته دانشگاهی است.» |
_________________________________________________
طناز طباطبایی، بازیگر:«ما نمیتوانیم انتظار داشته باشیم، با جهان در تعامل سیاسی سالم باشیم، ولی خود ما مردم نگاه اهم و فل اهم نسبت به این کره خاکی داشته باشیم.»
| قاعده «الاهم فالاهم» به معنی تقدم حکم مهمتر است درجاییکه بین دو حکم مهم و مهمتر، تزاحم وجود دارد. همانطور که مشخص است، اصل عبارت عربی است. در فارسی، به‌صورت «اهم فالاهم» و گاهی به اشتباه «اهم فیالاهم» نوشته میشود. «فاء» در زبان عربی حرف عطف است برای بیان ترتیب. خانم طباطبایی، احتمالا این عبارت را از روی آنچه شنیده به کار برده و شک نکردهاست که «فل» اصلا معنی دارد یا نه. در مواقعی که اصرار داریم سخت و ثقیل بنویسیم، میتوانیم با جستوجو یا پرس وجو از درستی کلمه و عبارت مدنظرمان مطمئن شویم. |
________________________________________________
اشتباهات غیرقابل توضیح
نوشتن این پرونده، این بود که اول از همه بگوییم آدمهای مشهور هم اشتباه میکنند و قرار نیست به هرچیزی توی صفحاتشان میبینیم و میخوانیم، اعتماد کنیم. دوم تلنگری بزنیم به سلبریتی‌ها که خودشان هم کمی از اعتمادبه نفسشان بکاهند و قبل از نوشتن هرچیزی، از درستی اش مطمئن شوند. سوم، بهانه ای پیدا کنیم که اشتباهات نوشتاری را مرور و دسته بندی و شکل درستشان را یادآوری کنیم. بعضی از پستها و استوریها، اما در هیچکدام از طبقه بندیهای غلطهای رایج، قرار نمیگیرند. اشتباههای نادر این گروه از سلبریتی‌ها، غیرقابل توضیح و اصلاح است. فقط میتوانیم بگوییم لطفا شما اینطوری ننویسید:
متأسفانه ما منظور آقای علی انصاریان را نفهمیدیم. متوجه نشدیم دوتا ویرگول کنار هم چه کاربردی دارد و «خودتون میدونیده» چه زمان و صیغه ای است. «این اونه یا اون اینه» هم به فارسی خیلی سخت نوشته شدهاست. خلاصه که توضیح خاصی نداریم فقط همینقدر بدانید این طرز نوشتن اشتباه است.
ضمیر، در این دوخط سرگردان است. معلوم نیست موضوع راجع به «من» است یا «ما». چطوری «بریم تحویلش بگیرم»؟ تنها توصیه مان این است که شما در نوشتن آقای میناوند را الگوی خود قرار ندهید و تکلیف ضمیر را روشن کنید.
همزه، انصافا از آن چیز‌هایی است که مدعیان درست نویسی را هم به دردسر میاندازد؛ کی باید همزه را روی «الف» بگذاریم و کی روی «ی» و چه وقت روی «و»؟ «هیئت» درست است یا «هیأت»؟ بنویسیم «مسئله» یا «مسأله»؟ «جرأت» یا «جرئت»؟ ولی چسباندن همزه به کلمه «همه» از آن اشتباههای نادر و غیرقابل توضیحی است که فقط میتوانیم بگوییم شما مرتکبش نشوید. حالا برای اینکه دست خالی از این بخش نروید، این قاعده کلی فرهنگستان برای نوشتن همزه را به خاطر بسپارید.
در نوشتن همزه میانی، اگر حرف پیش از آن مفتوح (-َ) باشد، روی کرسی «ا» نوشته میشود؛ رأفت، شأن.
اگر حرف پیش از آن مضموم (-ُ) باشد، روی کرسی «و» نوشته میشود؛ مؤسسه، مؤانست.
در بقیه موارد روی کرسی «یـ» نوشته میشود؛ مسئله، جرئت، هیئت.
_______________________________________________
مهراوه شریفی نیا، بازیگر:شاگرد زرنگ کلاس!
گرچه خیلی از سلبریتی‌ها در درس املا «نیاز به تلاش بیشتر» دارند، ولی بینشان کسانی پیدا می‌شوند که با مطالعه بیگانه نیستند و زبان مادریشان را بلدند و میشود بدون نگرانی از بدآموزی و غلط‌آموزی صفحهشان را دنبال کرد؛ «مهراوه شریفی نیا» نه تنها سرسری و بی حواس و پراشکال نمینویسد که «نیم فاصله» را هم رعایت میکند. حالا که بحث سر درست و پاکیزه نوشتن است، بد نیست از بهانه شاگرد زرنگ بودن خانم شریفینیا استفاده کنیم و نی فاصله را یادبگیریم.
این روز‌ها که بیشتر از نوشتن دستی با تایپ کردن سروکار داریم، اهمیت نیم فاصله بیشتر از قدیم احساس میشود. دانش آموز‌ها و دانشجو‌هایی که همین نیمچه فاصله ظاهرا بی اهمیت نقره داغ شان کرده‌است و نمره تحقیق و مقاله شان را به خاطرش کم گرفته اند، خیلی خوب منظورمان را درک میکنند. نیم فاصله، متن را زیبا و تروتمیز میکند، اما اهمیت اش فقط در زیبایی نیست. در فارسی، کلماتی داریم که از چندبخش تشکیل شدهاند و مجموعا یک واژه را میسازند. مثلا همانطور که میدانید، «کتاب» یک کلمه است؛ «کتابها» و «کتابخانه» و «کتابدوست» هم هرکدام یک کلمه اند که این یکیبودنِ واژه را با نیم فاصله نشان میدهیم.
به این دو جمله دقت کنید؛ «کتاب دوستم را ندیدی؟»، «فلانی آدم کتاب دوستی است». در جمله اول، بین کتاب و دوست یک فاصله خورده و در جمله دوم، بینشان نیمفاصله آمده است که ازهم جدا نیفتند و معلوم شود با یک کلمه واحد سروکار داریم. بعضی وقتها رعایت نکردن نیم فاصله اساسا معنی جمله را عوض میکند؛ «نخستوزیر وارد جلسه شد» و «نخست وزیر وارد جلسه شد».
کجا نیم فاصله بزنیم؟
پسوند‌ها و پیشوندها: خوشمزهتر، بیمعرفت، هم‌کلاسی
نشانه جمع: خانه‌ها، گلها
اجزای مختلف فعلها: میآیی، گفته‌باشم، خوردهاند
کلمه های مشتق، مرکب و مشتق-مرکب: سیلآسا، دندانپزشک، گفتوگو
نیمفاصله، موارد کاربرد بیشتری دارد، اما نگران بودیم گیج بشوید و لیست بلند بالای مواردش بترساندتان. اگر درست نوشتن برایتان مهم است، میتوانید با کمی جست وجو آنها را پیدا کنید و یادبگیرید.
اصلا هم لازم نیست همه شان را حفظ کنید، قاعده ساده و سرراستش این است؛ کلماتی از هم یک فاصله کامل میگیرند که معنای مستقلی داشته باشند مثلا؛ «گرگ و میش دشمن هم اند»، اما اگر مجموع اجزای یک کلمه، معنای واحدی میسازد باید با نیم فاصله از هم جدای شان کنیم مثلا «هوا گرگ‌ومیش بود که راه افتادیم». برای صفحه کلید کامپیوتر، تنظیمات ساده ای وجود دارد که میتوانید با ایجاد کلید میانبرِ نیم فاصله از اینبه بعد درست تر و دقیق تر بنویسید. بعضی تلفنهای همراه، به طور پیشفرض کلید نیم فاصله دارند که با سه تا خط تیره و دو فلش در دوطرف، مشخص شده است. اگر تلفن همراه شما ندارد، میتوانید صفحه کلیدی دانلود کنید که این امکان را بهتان بدهد.
پی‌نوشت: این متن با دخل و تصرف از روزنامه خراسان برداشته شد
بخش های آبی رنگ متن،اخبار و حواشی مربوط به آن جمله است.
