خنج از شهرهای استان فارس و مرکز شهرستان خنج می‌باشد. خنج روستایی باستانی که نام آن در روزگار باستان «کنج»، «هُنگ» یا «خُنگ» بوده‌است که همان واژه در گذر زمان تبدیل به خُنج گشته‌است. خنج دروازۀ ورودی به لارستان بزرگ می‌نامند. قدمت خنج به حدود ۳٬۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
این شهر بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ دارای ۱۹٬۲۱۷ تن جمعیت است. ارتفاع خنج از سطح دریا ۶۷۰ متر است. فاصله‌اش با خلیج فارس ۱۱۰ کیلومتر و با شیراز ۲۷۰ کیلومتر می‌باشد. قدیم‌ترین متون تاریخی نام این شهر را «هُنگ» ضبط کرده‌اند. بعدها به اشکال گوناگون: «هونج»، «خُنگ»، «خوانج»، و «خُنج» درآمده‌است.
با توجه به شواهد تاریخی که از این پس مورد بررسی قرار خواهد گرفت، نام اولیه این شهر نمایانگر نوعی بافت فرهنگی و معنوی بوده که از طریق ایجاد «خانقاه» و «زاویه» های گوناگون، به ویژه پس از قرن ششم هجری، خود را نشان داده‌است. با این تعبیر ساختار اصلی شهر بر بنیاد فرهنگی و معنوی پایه‌گذاری شده و به همین جهت آن را «هنگ» که به معنای عمومی جایگاه گوشه نشینان و عبّاد و زهّاد است، نامیده‌اند. در محدودهٔ فرهنگی لارستانِ کنونی دو روستا یکی در منطقه «گوده» واقع در بخش بستک با نام «ده هُنگ» و دیگری در چند کیلومتری «خنج» با نام «هُنگ نو» وجود دارد که وجه تسمیهٔ اولی به خاطر استقرار یکی از روحانیان معروف تیرهٔ «قتالی» و ایجاد خانقاه و زاویه در آن دیار به این نام معروف شده نام اصلی این شهر در طول تاریخ دگرگون شده و شکل کنونی «خنج» را یافته‌است. تعبیر «کنج خنج» که در تذکره‌های قدیمی به کار رفته‌است، خود دلیل دیگری بر وجه تسمیه آن می‌باشد. اصولاً در زبان محلی رایج در منطقه کنج، به معنای «زاویه» و «خانقاه» به کار برده می‌شود. هم‌اکنون روستایی در منطقه «گوده» با نام «کُنجی» وجود دارد که بنیان‌گذار آن یکی از سادات معروف «قتالی» است که حدود یک صد و اندی سال پیش، از مقر اصلی خانوادگی اش در «چاه بنارد» وجود دارد که بنیان‌گذار آن یکی از سادات معروف «قتالی» است که حدود یک صد و اندی سال پیش، از مقر اصلی خانوادگی اش در «چاه بُنارد» به این محل کوچ نموده و در آن جا به عبادت و ریاضت مشغول می‌گردد و مردم آن دیار به همین دلیل آن جا را «کنچی» به معنای زاویه و خانقاه نامیده‌اند و سادات «کنچی» در لارستان معروف می‌باشند و هم‌اکنون نیز روزانه زوّار بسیاری جهت ادای نذر و نیاز و حاجات خویش به آن دیار دور افتاده سفر می‌نمایند با این شواهد می‌توان پی برد که اساس و بنیان شهری «خنج» بر مبنای استقرار «خانقاه» و «زاویه» مشایخ طریقت بوده و به همین دلیل «هنگ» نامگذاری گردیده‌است و احتمالاً قبل از استقرار مجامع فرهنگی اسلامی، به نام دیگری مشهور بوده‌است. هنوز هم در روایات محلی نام قدیم «خنج» را «کوشک» می‌دانند که احتمالاً متعلق به دوره‌ای پیش از رونق فرهنگی آن، طی قرون اولیهٔ اسلامی تا قرن چهارم می‌باشد.
ابن بطوطه مراکشی در سال ۷۴۸ هجری قمری عبور نموده‌است و به «خنج» رفته‌است. وی شرح این رحله در سفرنامه خود که به زبان عربی نوشته شده‌است و به سفرنامه ابن بطوطه معروف است چنین بیان نموده‌است: در این بیابان رهسپردیم تا به کهورستان رسیدیم به (فتح کاف، واو و را) و آن شهری است کوچک، در آن جوی‌ها و بستان‌ها وجود دارد و بسیار گرم است، سپس از آنجا گذشته و سه روز در بیابان رهسپردیم و به لار رسیدیم که آخرش (ر) است. از لار به شهر (خنج بال) مسافرت کردیم وضبط نام آن به ضم خاء معجم است. گاهی به جای خاء، ها گویند و (هنج بال) بانون ساکن وجیم است و باالف ولام بسته‌است.
از جمله پدیده‌های ساختاری می‌توان به گسله‌های اساسی در سامانه گسیختگی‌های گستره نامبرده که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
پهنه گسلی خنج : این پهنه (zone) گسلی با روندی نزدیک به ۷۰ درجه شمالی باختری دامنه شمالی کوه قره قزلی را متأثر ساخته و پس از شهر خنج دردشت خنج و دامنه جنوبی این دشت ادامه می‌یابد. این پهنه (zone) گسلی شامل دسته‌ای از گسل‌های باراستای نزدیک به ۷۰ درجه شمال باختر است که بخش‌های شمالی شهر خنج را دربرمی گیرد. چنان‌که دربرش ساختاری زیرنقشه نمود دارد این پهنة گسلی درگروه گسله‌های طولی با مولفة اصلی راندگی همراه با حرکات راست بر قرارگرفته‌است. شیب سطح گسله‌های این پهنه گسلی بگونه‌ای معمول روبه شمال خاور است.
دسته گسلی خنج : این دسته گسلی دارای خمش‌های ناگهانی درراستای خود می‌باشند، بگونه‌ای که بخش‌هایی از آن دارای روند ۷۰ درجه شمال خاوری، بخش‌هایی دارای روند خاوری – باختری و بخش‌هایی ۵۵ درجه شمال باختری می‌باشد. گسل هفت وان جنوب تاقدیس کوه سیاه و بخش‌هایی جنوبی تر آن را متأثر ساخته‌است. دسته گسلی محمله: این گسیختگی‌ها باسازوکار راستالغز تا مورب لغز درگروه گسله‌های مایل تاقدیس کوه تنگ خور را متأثر ساخته‌است. درشمار بهم ریختگی‌های ساختاری و تغییرات پی آمده از جنبش این گسیختگی درتاقدیس کوه تنگ خور می‌توان به انحراف و جابجائی افقی همراه با حرکات راست بر درمحور تاقدیس یادشده اشاره کرد. پایان‌نامه زمین‌شناسی خنج- یزد تابستان ۱۳۸۹-مهندس فردین شهریاری کارشناسی ارشد پترولوژی
بیشینهٔ مردم خنج اچمی‌ها هستند. این مردم به زبان اچمی با گویش خنجی سخن می‌گویند. اچمی در جنوب استان فارس و استان هرمزگان و شرق بوشهر رایج است. زبان اچمی یکی از گویش‌های پهلوی باستان از زبان‌های فارسی‌تبارِ شاخه جنوب غربی و بازمانده پارسی پهلوی است و قواعد خاص خود را دارد. تقریباً همههٔ مردم خنج مسلمان هستند. ورود اسلام به خنج، تا جایی که شواهد تاریخی نشان می‌دهد به قرن پنجم هجری برمی‌گردد. مردم خنج عمدتاً اهل سنت و از پیروان امام محمد ادریس شافعی هشتند.
شهر خنج در ۲۷ درجه شمالی و ۵۲ درجه شرقی واقع شده است . این شهرستان با مرکزیت خنج دارای ۴۱۲۴ کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز مرکز استان 270 کیلومتر است . این شهرستان به مرکزیت شهر خنج دارای دوبخش و چهار دهستان و چهل و دو روستا می باشد که دورترین روستای این شهرستان روستای کورده در جنوب غربی به فاصله ۱۲۰ کیلومتر و نزدیکترین آن روستای سده با ۲ کیلومتر می باشد که در شمال غربی شهر خنج قرار دارد . آب و هوای خنج در زمستان هوای سرد و خشک و در تابستان گرم و خشک ، که در طول سال بیشتر این نوع آب و هوا(گرم و خشک) حاکم است .
اين منطقه علی رغم دارا بودن اقليم خشك با تلاش كشاورزان زحمتكش محصولاتی از قبيل خرما ، گندم ، جو ، كنجد ، تنباكو ، پنبه و محصولات جاليزی دارد كه بخشی از آن به بازارهای شهرستانهای مجاور صادر می گردد . شغل مردم اين شهرستان به ترتيب اهميت تجارت ، كشاورزی و دامداری می باشد. اين منطقه علی رغم دارا بودن اقليم خشك با تلاش كشاورزان زحمتكش محصولاتی از قبيل خرما ، گندم ، جو ، كنجد ، تنباكو ، پنبه و محصولات جاليزی دارد كه بخشی از آن به بازارهای شهرستانهای مجاور صادر می گردد . شغل مردم اين شهرستان به ترتيب اهميت تجارت ، كشاورزی و دامداری می باشد.
جاذبه های خنج
دریاچه کفه خنج: دریاچه کَفه خُنج نیز یکی از دریاچه‌های استان فارس است که در نزدیکی شهر خنج از توابع شهرستان خنج در ۱۰۱ کیلومتری غرب لار و در ۲۶۵ کیلومتری جنوب شیراز قرار دارد. این دریاچه فصلی ۱۳۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و در دشت وسیعی واقع شده است. این دریاچه گستره‌ای شرقی- غربی دارد و طول آن در حدود ۱۸ کیلومتر و عرض آن ۸ کیلومتر می‌باشد. در زبان محلی «کفه» به معنای منطقه‌ای دشتی و فاقد شیب است و «کفه خنج» به مکانی اتلاق می‌شود که به هنگام ریزش باران‌های موسمی، آب فراوان در آن جمع می‌شود و شکل دریاچه و باتلاق به خود می‌گیرد. البته بر اساس اسناد تاریخی این دشت به «کفه حاج ایاز خان» نیز معروف است زیرا در گذشته در این مکان یک گله از گوسفندان حاج ایاز خان قشقایی به هنگام یک رگبار بهاره از بین رفتند.
مناره کاشی شیخ دانیال: بنای مناره شیخ دانیال و بقعه مربوط به سال ۷۸۹ هجری می باشد مناره دانيال استوانه ای است كه بر پايه ای هشت ضلعی قرار دارد در قسمت فوقانی آن هشت كتيبه برجسته در هشت گوشه آن بر تخته سنگ يكپارچه تعبيه شده است كه تاريخ بنای مناره سبب ساخت و نام سازندگان آن را به معرض تماشا می گذارد.
بقعه شیخ دانیال خنج : بقعه شیخ دانیال خنج از بناهای دوران اسلامی (۷۱۱ هجری قمری) است. این بنا با مصالح لاشه سنگ احداث شده و دارای یک منار است که با کتیبه مزین شده است.
بقعه حاج شیخ محمد ابونجم : بقعه شیخ ابونجم خنج، از بناهای دوران اسلامی(قرن هشتم)، می باشد. این بنا با مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ احداث شده است. وجود این بقعه به مسجد جامع خنج و سردر معروف آن نیز اعتبار خاصی بخشیده است .بقعه شیخ ابونجم خنج در محله حاج شیخ محمد ابونجم واقع است.تبدیل پلان مربع به دایره و سپس گنبد بوسیله فیلپوش از ویژگیهای این بنا است. این اثر در تاریخ ۱۳۷۸/۰۱/۲۳ به شماره ۲۳۱۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
بقعه کاکا فخرالدین: بقعه شاه فخرالدین احمد یا بقعه کاکا فخرالدین خنج در گوشه جنوبی شرقی خنج، در میان گورستان وسیعی قرار گرفته است. در سابق آنجا را تپه های متعددی از هر سو بر گرفته بود، ولی اکنون به علت توسعه شهر تمامی آن نواحی وحتی قسمتی از گورستان مسکونی گشته است . این اثر به شماره ۱۳۲۳ جز آثار باستانی به ثبت رسیده است.
بقعه شیخ قاضی حسن: از بناهای اسلامی شهر خنج لارستان، که با مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ بنا شده است.تبدیل پلان مربع به دایره و سپس گنبد، بوسیله فیلپوش از ویژگیهای این بنا است. شیخ قاضی حسن از صوفیان خنج لارستان بوده است. این آرامگاه از لاشه سنگ و ساروج ساخته شده و قسمت خارجي آن با آجر پوشانده شده و داخل آرامگاه سنگ قبري زيبا نصب شده است. این اثر در تاریخ ۱۳۷۸/۱۱/۲۷ به شماره ۲۵۹۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و تحت حفاظت اداره کل میراث فرهنگی فارس، قرار گرفته است.
مسجد جامع خنج : مسجد جامع خنج مجموعه‌ای از معماری و آثار تاريخی متعلق به سدهٔ هشتم هجری است. گفته می‌شود مسجد جامع قديم خنج مانند مسجد عتيق شيراز بوده است. بنای اصلی مسجد مربوط به سال۷۸۶ هجری قمری است ولی بعدها به مرور زمان تخریب شده و تنها سردر ورودی آن باقی مانده است که دارای تزیینات آجروکاشی همراه باتکرار نام خداوند وحضرت محمد (ص) است.
بقعه شیخ شعیب خنج : بقعه شیخ شعیب از بناهای دوران اسلامی قرن هشتم هجری است. این بنا با مصالح لاشه سنگ، ساخته شده است.این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۶۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
روستای فدويه : روستای فدویه از توابع بخش محمله شهرستان خنج، این روزها دارای طبیعتی بسیار زیبا بوده که مکانی برای تفریح فراهم ساخته است.
روستای باغان : روستای باغان در ۵۵ کیلومتری شهرستان حاجی اباد واقع در جنوب شرقی این شهرستان ودر شمال استان هرمزگان واقع شده است نزدیکترین محل شناخته شده به آن روستای سرچاهان می باشد که در ۲۵ کیلومتری ان واقع شده است… نام این روستا به دلیل وجود باغهای فراوان در این منطقه انتخاب شده است وبیش از سه قرن قدمت داردکه عمده فعالیت مردم روستا شغل باغداری است وشامل درخت مرکبات (نارنگی، پرتقال) ودرخت نخل می باشد…
.....................
آرشیو
