بافق مرکز شهرستان بافق، یکی از شهرهای استان یزد در ایران است. این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای جمعیتی برابر با ۴۵٬۴۵۳ نفر بوده‌است.
شهرستان بافق از شرق با شهرستان بهاباد و از جنوب با استان کرمان هم‌جوار است. بزرگ‌ترین شوره‌زار استان یزد که بر اثر شوراب‌های رودخانه شور ایجادشده است کویر درانجیر نام دارد، که در شمال غربی بافق قرار دارد. رشته‌کوه‌های موازی با جهت شمال غربی-جنوب شرقی کشیده، که مرتفع‌ترین آن‌ها کوه بن لخت با ارتفاع ۳۰۰۲ متر در جنوب بها باد می‌باشند در شرق شهرستان بافق قرار دارند؛ لذا مناطق شرق بافق آب‌وهوای ملایم‌تر و کوهستانی دارد و مناطق غربی که قسمتی در کویر انجیر است آب‌وهوای بیابانی و گرم و خشک دارد. مهمترین رودخانه بافق رودخانه شور است که از ماهان کرمان شروع‌شده و در کویر در انجیر به گل می‌نشیند. شهر بافق در بخش مرکزی شهرستان بافق قرار دارد. هوای بافق گرم است و آب آن‌که از قنات‌های قدیمی و چشمه‌ها تهیه می‌شود، قدری شور مزه است. مهمترین رودخانه بافق رودخانه شور است که از ماهان کرمان شروع شده و در کویر در انجیر به گل می‌نشیند که البته در حال حاضر خشک می‌باشد.
این منطقه یکی از قطب‌های معدنی کشور محسوب می‌شود. مهمترین معادن سنگ آهن چغارت، فسفات آسفوردی، سرب و روی کوشک و… بوده که بخشی از جمعیت را به کار گرفته‌اند و سنگ آهن بافق مهمترین تأمین‌کننده مواد اولیه مورد نیاز صنعت فولاد و آهن کشور می‌باشد. همچنین محدوده شهرستان بافق با توجه به عملیات اکتشافی بالغ بر ۷۰ آنومالی با ذخیره بیش از ۵/۱ میلیارد تن سنگ آهن و بیش از ۳۰ میلیون تن سرب و روی و معادن گچ و سایر سنگ‌های ساختمانی شناسائی شده که بنا به دلایلی هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌است. مهمترین صنایع دستی مردم بافق: قالی بافی، بافت پادری، جارو و بادبزن و حصیر می‌باشد. کارخانه ذوب روی بافق، نئوپان مقاوم، کارخانه کود شیمیایی فرایند کود و سم بافق و کاشی آپادانا از مراکز مهم صنعتی بافق است. اجرای طرح توسعه چغارت و احداث کارخانجات مختلف در شهرک صنعتی و صنایع جوار ریلی و جوار معدنی به ویژه آگلومراسیون و گندله سازی، توسعه شیلات و کشاورزی و دامپروری خصوصاً مرکز تحقیقات شتر از جمله طرح‌های صنعتی این شهرستان هستند.
به دلیل آب و هوای گرم منطقه می‌توان خرما و پسته را مهمترین محصولات کشاورزی این شهر دانست. بافق یکی از گرمترین و سبز دشت بافق یکی از سردترین مناطق استان یزد می‌باشد. مهمترین محصولات کشاورزی بافق گندم، جو و روناس می‌باشد. بافق تنها شهرستان استان یزد است که دارای نخلستانهای پهناور می‌باشد.
شهرستان بافق از لحاظ معدنی بسیار غنی بوده و اولین معدن سنگ آهن ایران یعنی معدن سنگ آهن چغارت که تغذیه‌کنندهٔ شرکت ذوب‌آهن اصفهان در زمان تأسیس آن بوده در ۱۰ کیلومتری این شهر واقع شده است. ذخیرهٔ سنگ آهن بلوک معدنی بافق که از ساغند تا زرند ادامه دارد بالغ بر ۲ میلیارد تن می‌باشد که از آن جمله می‌توان به معادن چغارت با ۱۶۰ میلیون تن ذخیره (۱۰۰ میلیون تن برداشت شده و ۶۰ میلیون تن باقی‌مانده) اشاره کرد.
لازم است ذکر شود که معادن سنگ آهن چغارت، آنومالی شمالی، سه چاهون و لکه سیاه به نام شرکت سنگ آهن مرکزی ایران خوانده می‌شوند و البته معدن چادرملو با خیانت برخی با اعمال تغییر در نقشه‌ها از بخش بهاباد (سابق) شهرستان بافق جدا شده و به اردکان پیوسته است. از دیگر معادن بافق می‌توان به معدن فسفات اسفوردی، سرب و روی کوشک و اورانیوم ناریگان اشاره کرد. در حال حاضر شرکت ملی فولاد ایران طرح فولاد بافق (کارخانه احیای مستقیم و کارخانه فولاد سازی) را با ظرفیت تولید یک میلیون تن شمش فولادی (بیلت و بلوم) با سرمایه ۳۲۵ میلیارد تومانی در دست اجرا دارد.
از نظر حمل و نقل ریلی نیز این شهرستان وضعیت استراتژیکی دارد و چهارراه ریلی اصلی کشور است که از آن جمله می‌توان به راه‌آهن بافق - تهران، بافق - مشهد، بافق - اصفهان، بافق - بندر عباس و بافق - کرمان اشاره کرد.
مورخین، گذشته های بسیار دور سرزمینی که در آن بافق بنا شده است را به وجود دریایی کم عمق و بسته متصل کرده اند و وجود آثاری که در برخی از کوههای اطراف بافق مشاهده می شود، این حس را بیشتر به یقین تبدیل می کند. جهانگردان و سیاحانی نظیر سون هدین، ستوان استوار، ادوارد استارک، مارکوپولو، کلنل سی ام مک کرگر و لسترنج که به ایران سفر کرده اند نیز در شرح مشاهدات خود از کویر بافق و یا دریا بودن این مناطق در دوران گذشته سخنی به میان آورده اند. به هر حال باید گفت که بافق از شهرهای پیشین و تاریخی استان یزد می باشد که به دلیل جایگاه طبیعی و جغرافیایی ارتباطی و استراتژیک خود در طول تاریخ بارها مورد هجوم یاغیان و کشور گشایان قرار گرفته است. این نکته نیز لازم به ذکر است که بافق از دوره صفویه به دلیل مردمان و صاحب منصبان شجاع و دلیر، به “دارالشجاعه” مشهور شد و این لقب در چند مورد ازکتب مورخین از جمله جامع المفیدی ذکر شده است. بافق به “قصبه طیبه” نیز مشهر بوده است.
محصولات کشاورزی این منطقه خرما، پسته، روناس، گندم، انار و صنایع دستی آن شامل قالی، پادری، حصیر، بادبزن و از مناطق دیدنی و تاریخی این شهر می توان به آستانه متبرکه امام زاده عبد الله بن موسی بن جعفر علیه السلام(قرن چهارم هجری)، مسجد جامع (۵۳۷هجری)، مدرسه علمیه، تپه های کهن قاضی میر جعفر، قلعه باقر آباد و ارگ عبدالرضا خان اشاره کرد. از شخصیتهای دینی، سیاسی و فرهنگی بافق می توان به حاج شیخ محمد تقی بافقی، علی بن شاه محمود بافقی، مولف کتاب منهاج الفلاح (۷۴۰ ه ق) مفیدی بافقی صاحب کتاب جامع مفیدی و کمال الدین محمد وحشی بافقی سراینده ۵ منظومه(خلدبرین، فرهاد و شیرین، ناظر و منظور، قسمت نامه و دیوان اشعار(۹۹۱ ه.ق) و محمد تقی خان بافقی و عبد الرضا خان بافقی که در اواخر عهد افشاریه و دوران زندیه در یزد به حکومت رسیدند و باغ خان، بازارخان، مسجد و مدرسه خان در یزد از یادگارهای زمان آنهاست.
پیرامون معنی و مفهوم کلمه «بافق» در فرهنگها چیزی دیده نشده است. عده ای می گویند اسم این شهر در اصل بافقه بوده است یعنی جایی که فقه می دانستند یا فقیه زیاد داشته است یا به گفته: استرانج که معتقد است چون دو محل به نام بافت و (بافد،بافق) وجود داشته و هر دو جز منطقه کرمان بوده برای عدم اشتباه یکی را بافت و دیگری را بافق گفته اند. عقیده دیگر این است که واژه(Baftak) ماخوذ از کلمه بافته و به معنی پادری می باشد که یکی از صنایع دستی شهر بوده و از لیف خرما تهیه می شود، کم کم حرف «ت» از آن حذف شده و بافک(Bafagh) کاربرد پیدا کرده است و به دلیل نزدیک بودن مخرج تلفظ حرف«ک» و «ق» به جای بافک، بافق و سپس بافق(با سکون حرف ق) و «ق» تلفظ شده است.
جاذبه های بافق
قلعه باقرآباد: یکی از شاخصه‌هاش شهر بافق، قلعه باقرآباد است که در سال ۱۳۲۰ به دستور «عبدالرحیم خان» فرزند «محمدتقی خان بافقی» در سه مرحله ساخته شد. ابتدا تنها برج شمالی این قلعه که دو طبقه، سه سنگ‌انداز و صد و چهل تیرانداز و هشت متر ارتفاع داشت، ساخته شد و پس از گذشت ده سال، برج جنوبی آن بنا شد.
کویر درانجیر: بیابان یا کویر درانجیر، بزرگ‌ترین شوره‌زار استان یزد در شمال‌غربی است که بر اثر شوراب‌های رودخانه شور پدید آمده است.
مسجد جامع بافق: مسجد جامع بافق یکی از قدیمی‌ترین مساجد این شهر با سبک معماری دوران حکومت صفویان است. این مسجد زیبا در دو قسمت تابستانی و زمستانی طراحی شده است. در پیشانی مسجد جامع بافق و شبستان آن، کاشی‌کاری قاجاری دیده می‌شود که روی آن نام موسس این بنا به نام «ملا محمد باقر» حک شده است.
دره سنگاب بیشه در: دره سنگاب بیشه در در جاده بافق به بهاباد واقع شده است. اگر مسیر رودخانه فصلی شرق این منطقه را طی کنید، می‌توانید وارد این دره شوید. در انتهای این دره و در نزدیکی قله، طاق سنگی بزرگی وجود دارد که به جذابیت‌های این منطقه افزوده است.
کویر صادق آباد: کویر صادق‌آباد یکی از جالب‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران در هفده کیلومتری بافق در روستایی به همین نام است که نزدیک به ۱۵۰۰ هکتار و بیش از پنجاه متر ارتفاع دارد. این کویر دارای تپه‌هایی از شن‌های روان بدون جهت است. کمپ تفریحی نیز در این کویر با تفریحاتی چون ریگ‌نوردی، شتر‌سواری، موتور سواری، پرواز با چتر پاراسل، حمام آفتاب و زمین بدمینتون برای گردشگران در این منطقه فراهم شده است.
چنار تاریخی روستای باجگان: چنار تاریخی روستای باجگان از درختان قدیمی و کهنسال کشور در صد کیلومتری جنوب‌شرق بافق در منطقه باجگان است که دارای ۳۴ متر ارتفاع و قدمتی نزدیک به یک‌هزار سال است.
کمپ کویر نوردی شن و شادن: کمپ کویرنوردی شن و شادن یکی از کمپ‌های کویری بافق است که دارای خدماتی چون شتر‌سواری، موتورسواری، سافاری، موتور چهار چرخ، آش محلی، چای آتش و اجرای موسیقی زنده است. این کمپ برای ارائه خدمات به گردشگران داخلی و خارجی فراهم شده است.
چشمه پیروزه: در برخی بافت‌های خشک و کویری استان یزد، چشمه‌هایی وجود دارند که این مناطق را مانند بهشتی در دل کویر کرده‌اند. چشمه پیروزه یا فیروز یکی از این چشمه‌ها است که در حاشیه کوههای بافق قرار گرفته است. به واسطه وجود این چشمه، دره‌های اطراف آن بسیار سرسبز و دیدنی هستند.
کویر مغستان: کویر مغستان یا ریگ زرین یکی از بیابان‌های استان یزد در فاصله چهل کیلومتری شمال کویر بافق، یعنی کویر درانجیر است. این کویر از دو قسمت تشکیل شده که توسط ارتفاعاتی که از میانه، کویر را قطع می‌کند به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است. از جمله تنوع زیستی کویر مغستان می‌توان به گرگ، شغال، کفتار، روباه شنی، گربه شنی، لاسرتا، بزمجه، انواع مار، انواع عقرب، تیهو، عقاب و شاهین اشاره کرد. توصیه می‌کنیم که در فصل بهار به این کویر سفر کنید.
میدان خان بافق: میدان خان متعلق به دوران زندیه و قاجاریه است که در وسط شهر بافق واقع شده است. در وسط این میدان، حوض آبی با درختان خرما وجود دارد که زیبایی آن را دو چندان کرده است. در نزدیکی میدان خان بافق، بناهای باارزشی از جمله کاروان‌سرا، آب‌انبار و مسجد جامع قرار گرفته که اهمیت و ارزش این میدان تاریخی را بیشتر کرده است.
منطقه حفاظت شده کالمند: منطقه حفاظت‌شده کالمند در جنوب شهر بافق در استان یزد با مساحتی برابر ۲۵۰ هزار هکتار قرار گرفته است. این منطقه حفاظت‌شده، مکان بسیار مناسبی برای تخم‌گذاری پرنده با ارزش و کمیاب «هوبر» است.
روستای گردشگری قطرم: روستای گردشگری قطرم، ماسوله‌ای در دل کویر است که در پنجاه کیلومتری شمال راه‌آهن زرند به بافق با آب و هوایی معتدل و خشک جای گرفته است. باغ‌ها و خانه‌های اهالی این روستا درست مانند روستای ماسوله در استان گیلان به‌صورت پلکانی ساخته شده است. اگر به بافق سفر کردید، به هیچ عنوان تماشای این روستای زیبا و بهشتی را از دست ندهید.
امامزاده عبدالله بافق: امامزاده عبدالله بنایی تاریخی است که به خاطر سبک گنبد، کاشی‌کاری و تزیینات داخلی آن، ارزشمند به شمار می‌رود. این امامزاده که در شهر بافق در استان یزد قرار دارد، از دوران آل مظفر به یادگار مانده است.
روستای گردشگری شادکام: روستای گردشگری شادکام از جاذبه‌های طبیعی سحرآور و شگفت‌انگیزی برخوردار است. نماد و سمبل این روستا سرو هزار ساله‌ای است که در فهرست آثار طبیعی ملی کشور نیز به ثبت رسیده است. روستای شادکام میان دره باریکی قرار گرفته که چشمه‌سارها و زیبایی‌های زیادی را در دل خود جای داده است.
ارگ عبدالرضا خان بافقی: ارگ عبدالرضا خان بافقی، قلعه‌ای عظیم با سه برج به ارتفاع دوازده متر است که قدمت آن به اوایل دوران حکومت قاجار باز می‌گردد. برج‌های این ارگ از سه طبقه و سی و شش پله تشکیل شده‌اند. ارگ عبدالرضا خان بافقی دارای دیوارهایی هفت متری با ضخامت یک ونیم متری بوده که قسمتی از این دیوارها هنوز باقی مانده است.
باغ تیتو: باغ تیتو، باغی با سبک معماری بسیار زیبا به‌جای مانده از دوران صفوی است که در فهرست آثار ملی ایران نیز قرار دارد. مصالح استفاده شده در بنای این باغ خشت و گل است. نمای ساختمان باغ تیتو نیز با آجرهای زیبا تزیین شده و ایوان آن دارای ستون‌های استوانه‌ای شکل است که به زیبایی آن افزوده است. از دیگر خصوصیات بنای این باغ می‌توان به بادگیر، اتاق‌های گچ‌کاری شده، پوشش درختان نخل و انار و حوضی زیبا اشاره کرد.
حمام کاکامیر: حمام کاکامیر نمادی از سبک معماری دوران زندیه در شهر بافق است. این حمام از چهار هشتی تشکیل شده و بنای آن با استفاده از مصالح ساروج و آجر بنا شده است. ورودی حمام کاکامیر با سیزده پله به‌صورت مدور به هشتی وارد می‌شود.
قلعه شهرآباد: قلعه شهرآباد در شمال‌شرقی بافق با مساحتی برابر نهصد مترمربع واقع شده است. قدمت این بنا به دوره قاجاریه می‌رسد و به دستور «رستم» از زرتشتیان یزد احداث شده و بعدها به فرزندش «شهریار» واگذار شده است. قلعه شهرآباد از یک برج با شانزده جایگاه تیراندازی و یک سنگ‌انداز در بالای ورودی قلعه تشکیل شده است.
خانه وحشی بافقی: «کمال‌الدین یا شمس‌الدین محمد وحشی بافقی» یکی از شاعران معروف قرن دهم ایران است که در سال ۹۳۹ هجری قمری در شهر بافق به دنیا آمده است. دوران زندگانی این شاعر نامدار با پادشاهانی چون «طهماسب صفوی»، «شاه اسماعیل دوم» و «شاه محمد خدابنده» همزمان بوده است. در حال حاضر خانه وحشی بافقی به دلیل معماری زیبا، ابزار و ظروفی که در آن وجود دارد، به یکی از جاذبه‌های گردشگری و جاهای دیدنی بافق تبدیل شده است.
نخلستانهای بافق: نخلستانهای بافق از جمله جاذبه‌های گردشگری زیبا و دیدنی این شهر هستند که مناطق بسیار زیادی را دربر گرفته‌اند. جالب است بدانید که شهر بافق از جمله مناطق خرماخیز کشور نیز به شمار می‌رود و بیشتر درختان خرمای این شهر به‌صورت توده‌ای و خودرو رشد می‌کنند.
.........................
آرشیو
