در اخبار عمدتا شنیده می شود امارات ، سعودی و قطر و... میلیارد ها دلار صرف زیرساخت ها می کنند و دلیل آن این است که نفتی هستند و کمتر پروژه هایی که اعراب اطراف خلیج فارس اجرا می کنند در کشور های دیگر اجرا می شود .
در پاسخ به این سوال باید گفته شود خیر . اول ، نفت تنها یکی از راه های درآمد دولت هاست . کشور هایی که نفت دارند به اصلاح رانتیر محسوب می شوند و ترجیح شأن این است مالیات نگیرند ، هرچند اکنون بسیاری به این سیاست پایان داده اند، ۹۳ درصد کشور های جهان نفتی نیستند و درآمد شأن از مالیات است . دوم ، مهم پولی است که به خزانه دولت می رود ، اینکه پول کجا هزینه می شود کلا دست ۲۰ تا ۲۵ نفر است که آن هم معمولا یک نفر است که تصمیم نهایی را می گیرد ( البته تصویب در مجلس نیز مهم است ) . به نوعی خزانه مانند کیف پولی است که می تواند هرجایی که دولت بخواهد هزینه شود ، مثلا این امکان وجود دارد کل بودجه سالانه دولت صرف ارتش شود ! اما سال بعد سقوط دولت حتمی خواهد بود .
اما دلیل اینکه کشور های نفتی سعی می کنند درآمد نفت را صرف پروژه های عمرانی کنند کاملا بستگی به کشور دارد . مثلا یک کشور هست ، ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد و سالی ۵۰ میلیارد دلار بودجه دارد که کاملا متشکل از نفت است و برعکس کشوری هست ۱۰۰ میلیون جمعیت دارد و ۲۰۰ میلیارد دلار بودجه از منابع غیر نفتی مثل مالیات و گمرک و ... خب طبیعی این دو مانند هم نیستند هرچند دست آخر این دولت است که تصمیم می گیرد این پول کجا صرف شود .
نکته بعدی که وجود دارد ، کشور های رانتیر تشنه حال نما هستند . اکثر این کشور ها فقط دنبال ساخت سازه های پر زرق و برقی هستند که وضع شأن را خوب نشان دهد و وقتی صنعت کشور را نگاه میکنی میبینی توان تولید یک قطعه از یک هواپیما یا یک فشنگ را حتی ندارند. نکته بعدی که وجود دارد این است که لول ( Level ) کشور های مبتنی بر درآمد نفت پایین است . در جهان اول و جهان مدرن ، دولت روز به روز با خصوصیسازی ( Privatization ) کوچک و کوچک تر می شود و با جذب سرمایهگذار و توریست ، دلار های خارجی را حواله صنایع خصوصی می کند تا با تقویت آنها ، آنها چرخ اقتصاد را بچرخانند ، این اصل شماره یک اقتصاد سرمایهداری است . در کشور های رانتیر بخش خصوصی آنچنان معنا ندارد و دولت اقتصاد را در دست دارد . اکنون به مثال زیر توجه کنید ؛
قطر برای جام جهانی بر فرض ۴ ورزشگاه می سازد به ارزش ۲.۴ میلیارد دلار ( هر ورزشگاه ۶۰۰ میلیون دلار که معقول است مثلا الثمامه با ۳۴۰ میلیون دلار ساخته شد یا الجنوب با همین مقدار تقریبا ) در متوسط ۴ الی ۵ سال ... می دانستید ترکیه بزرگترین پل معلق جهان را به نام پل چاناک قلعه ساخت به ارزش ۲.۸ میلیارد دلار در همین مدت ( ۵ سال ) ؟ اما تفاوتش چه بود ؟ ترکیه یک سنت از بودجه عمومی ۲۰۰ میلیارد دلاری سالانه خود هزینه نکرد و تماما پروژه را به بخش خصوصی واگذار کرد . این است تفاوت تفکر جهان اول که ۱ درصد وابستگی به منابع طبیعی ندارد و کشور های رانتیر ! تازه این یک مورد بسیار کوچک بود . ترکیه ۲۲ میلیارد دلار بزرگترین فرودگاه جهان را با ۲۰۰ میلیون نفر ساخت که باز هم یک سنت از بودجه عمومی دولت صرف نکرد و همگی به کنسرسیوم داخلی واگذاز شد .
نکته بعدی ، کشور های جهان اول بجای تصویب سالانه بودجه عمرانی خیلی زیاد ، همین رقم روی صنعت خود صرف می کنند . مثلا ایجاد صنایع خودروسازی قدرتمند و پیشرفته ، صنایع هواپیماسازی ، ساخت تسلیحات پیشرفته بومی ، توسعه تکنولوژی تا بدین ترتیب راه صادرات هموار شود . و از همه مهم تر ، نیروی انسانی ! هرگز نمی توان مهارت نیروی انسانی کشوری مثل بریتانیا را با عربستان مقایسه کرد . ساخت زیرساخت دانشگاهی مطابق با استانداردهای روز دنیا ، اعزام نیرو های متخصص به کشور های درجه یک برای آموزش و تشویق هرچه بیشتر سرمایهگذاران به آمدن به کشور ، اصل های شماره یک کشور جهان اول است . برعکس کشور های نفتی ترجیح می دهند روی خرید تسلیحات ، واردات نیاز ها به جای تولید داخلی و سرمایهگذاری رو همین ورزشگاه ها و برج ها و ... سرمایه گذاری کنند .
اما واقعا مقایسه کشور ها در هیچ درجه ای کار درستی نیست . منش و سیاست هر کشور بنا بر علایق مردمش فرق دارد .
بنده شدیدا حامی سرمایهگذاری روی زیرساخت ها هستم اما مخالف استفاده درآمد های نفتی روی این موارد و اعتقاد دارم اگر قرار است سازندگی و اصلاحات عمرانی صورت گیرد که یک الزام است برای ما ، باید با استفاده از مالیات باشد و نفت به عنوان یک پشتوانه ذخیره شود . نه یکی و دو سال ، مثلا در ۸ سال حدود ۸۸ میلیارد دلار حداقل درآمد مالیاتی دولت است و هیچ ربطی به نفت ندارد ( رقم بسیار کمی چون ترکیه که بررسی کردیم تو همین مدت ۹۰۰ میلیارد دلار حداقل درآمد مالیاتی دارد ) دولت به راحتی میتواند با ۴.۵ درصد صرف این پول به صورت سالانه تا ۸ سال مجموعا ۴ میلیارد دلار برای ساخت ۱۰ ورزشگاه مشابه قطر هزینه کند .
یعنی ابتدا ۳۰۰ میلیون دلار از این رقم صرف بازسازی آزادی شود با حضور بهترین معماران جهان . توجه کنید ورزشگاه لوژنیکی که یک جوری ورزشگاه ازادی ماست با ۳۵۰ میلیون یورو یک دور کامل ریختنش پایین و مجددا ساختنش .
بعد دو ورزشگاه ۴۵۰ میلیون دلاری در تبریز و اهواز ساخته شود مشابه ورزشگاه کازان آرنا روسیه که دقیقا با همین رقم ساخته شد .
و در ۷ شهر دیگر یعنی اصفهان ، شیراز ، رشت ، آبادان ، بوشهر ، مشهد و کرمان هر کدوم یک ورزشگاه به ارزش ۴۰۰ میلیون دلار ( ورزشگاه سامارا مسکو و ولگوگراد آرنا روسیه با ۳۲۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار با نرخ تورم ساخته شدن و تصویری که مشاهده می کنید در عکس بالا ورزشگاه سامارا است ) . جام جهانی ، المپیک تابستانی و زمستانی ، جام ملت های آسیا ، الکلاسیکو ، سوپر کاپ های اروپایی و... همه مواردی هست که نگاه جهان را به خود جلب می کند می تواند میلیون ها نفر را به همراه میلیارد ها دلار به کشور بکشاند .
عجیب بود ، خیر ؟ این سندی بود که ایران سال ۱۳۵۶ تقدیم فیفا کرد و قرار بود ۹ ورزشگاه میزبان جام جهانی ۱۹۹۰ ( ۱۳۶۹ ) باشند . میزبانی که به ایتالیا رفت......
دوستانی که علاقمند به این موارد هستند ، اگر سوال یا نظری داشتند مطرح کنند .