بیش از صد سال از آغاز فوتبال در فلسطین می‌گذرد. در دوره قیومیت، فوتبال محبوب‌ترین بازی در فلسطین بود که در خیابان‌ها، مدارس و باشگاه‌ها انجام می‌شد. در واقع، ظهور ورزش در دهه ۱۹۲۰ همزمان با شتاب گرفتن مهاجرت یهودیان به فلسطین و افزایش مخالفت فلسطینیان با آن بود.
قیومیت بریتانیا و ظهور باشگاه‌های ورزشی
پس از جنگ جهانی اول، استقرار حاکمیت بریتانیا در فلسطین به معنای گسترش فوتبال از طریق نهادهای بریتانیایی بود. هنگامی که بریتانیا قیومیت خود را در فلسطین برقرار کرد، فرهنگ فوتبال را با خود آورد و آن (و سایر ورزش‌ها) را در بین جمعیت ترویج کرد. در سال ۱۹۲۰، بریتانیایی‌ها باشگاه ورزشی بیت‌المقدس را تأسیس کردند که فوتبال یکی از ورزش‌های اصلی در آن (در کنار تنیس و کریکت) بود. در همان زمان، پلیس، نیروی هوایی، ارتش و سایر شاخه‌های مقامات قیومیت، تیم‌های فوتبال تشکیل دادند.
عرصه‌ای جدید برای رقابت و درگیری
با این حال، فوتبال به عرصه‌ای از رقابت و منازعه بین فلسطینیان و جنبش صهیونیستی تبدیل شد. پیوند بین غرور ملی و ورزش در میان فلسطینیان در انزوا رشد نکرد. بنیانگذاران صهیونیسم، تأکید ورزش بر وحدت سازمانی و آمادگی جسمانی را به عنوان ابزاری برای تحقق هدف خود مبنی بر ایجاد یک جامعه جدید می‌دیدند. فعالان صهیونیست نیز به سرعت باشگاه‌های ورزشی تأسیس کردند تا آمادگی جسمانی و نظامی را تقویت کنند.
ورزش به مثابه ابزار احیای ملی صهیونیستی
ورزش در جنبش صهیونیستی اولیه تفسیر فرهنگی منحصر به فردی داشت. آن‌ها ورزش را ابزاری برای احیای ملی می‌دانستند و برای ایجاد “ورزش یهودی” که احساسات صهیونیستی را برمی‌انگیخت، تلاش می‌کردند. نمادهای مذهبی-تاریخی بر زمین ورزش سوار شدند: به تیم‌ها نام‌هایی مانند “مکابی” (یادآور سال‌های استقلال یهودیان در قرن دوم قبل از میلاد)، یا “بیتار” و “بارکوخبا” (که به قیام یهودیان علیه حکومت روم در قرن دوم میلادی اشاره داشتند) داده شد.
پرچم‌های تحریک‌آمیز و اعتراض‌های مردمی
از دهه ۱۹۲۰، باشگاه‌های یهودی در اروپا و منطقه برای رقابت با باشگاه‌های یهودی در فلسطین به این سرزمین آمدند. آن‌ها پرچم‌هایی شبیه به پرچم صهیونیستی به اهتزاز درمی‌آوردند، اقدامی تحریک‌آمیز که اعراب محلی به شدت علیه آن اعتراض کردند. به عنوان مثال، در ژانویه ۱۹۲۵، کمیته اجرایی انجمن اسلامی-مسیحی نامه‌ای به کمیسر عالی فلسطین فرستاد و نسبت به برافراشته شدن پرچم صهیونیستی در یک مسابقه فوتبال در بیت‌المقدس اعتراض کرد و ادعا کرد که آیین‌نامه تنظیم پرچم‌ها – که در سال ۱۹۲۰ صادر شده و حمل یا نمایش “پرچم یا نشان هر دولتی … برای مقاصد تظاهرات حزبی” را ممنوع کرده بود – نقض شده است. این اعتراض، که در روزنامه فلسطین منتشر شد، نام تیم یهودی – هاکوا (از وین) – را ذکر کرد و که پرچم صهیونیستی در کنار پرچم بریتانیا در بیت‌المقدس به اهتزاز درآمده بود. این اعتراض اضافه می‌کرد: “پرچم‌های صهیونیستی بیشتری در اطراف زمین در حال اهتزاز بودند. پس جناب کمیسر عالی در مورد این چه فکر می‌کنند؟”
در پاسخ، فرماندار منطقه بیت‌المقدس-یافا استدلال کرد که پرچمی که برافراشته شده بود، پرچم باشگاه تیم فوتبال هاکوا بود که رنگ‌های آن مشابه پرچم صهیونیستی است.
تلاش برای کسب مشروعیت بین‌المللی و تولد یک فدراسیون
در سال ۱۹۲۴، رهبری سازمان ورزشی مکابی تلاش کرد تا عضویت در فدراسیون بین‌المللی ورزشکاران آماتور را به دست آورد. این ابتکار عمل با شکست مواجه شد، زیرا مشخص شد که مکابی به طور یکسان از ورزشکاران عرب، بریتانیایی و یهودی در فلسطین نمایندگی نمی‌کند. با این حال، این امر یوزف یکوتیلی، رهبر مکابی را دلسرد نکرد، که در سال ۱۹۲۵، به دنبال عضویت باشگاه مکابی در فدراسیون بین‌المللی فوتبال (فیفا) بود. بر اساس قوانین فیفا، فقط انجمن‌هایی که از دولتها نمایندگی می‌کنند می‌توانند به عنوان عضو پذیرفته شوند. بنابراین یکوتیلی تصمیم گرفت فدراسیون فوتبال فلسطین را تأسیس کند. مقامات مکابی مجبور شدند نه تنها رقیب سیاسی صهیونیست خود، هاپوئل، بلکه تیم‌های عرب را نیز دعوت کنند. جلسه افتتاحیه این فدراسیون در تابستان ۱۹۲۸ تشکیل شد. علاوه بر چهارده نماینده صهیونیست که شرکت کردند، یک نماینده عرب – عضوی از خانواده نسیبه که باشگاه ورزشی عرب بیت‌المقدس را نمایندگی می‌کرد – نیز حضور داشت. (با این حال، علیرغم مشارکت او در این اولین جلسه، نام نسیبه دیگر هرگز در صورتجلسات هیئت مدیره ظاهر نشد.) با این وجود، فیفا در سال ۱۹۲۹ فدراسیون فوتبال فلسطین را به عضویت پذیرفت و در سال‌های اولیه، تیم‌های عرب در مسابقات این فدراسیون شرکت کردند.
لیگ فلسطین و قهرمانان آن
لیگ فلسطین از سال ۱۹۳۱ تا ۱۹۴۷ برگزار شد که پلیس بریتانیا در سال ۱۹۳۲ اولین قهرمانی را به دست آورد و هاپوئل تل‌آویو در سال ۱۹۳۴ قهرمان شد.
سلطه‌گری یهودیان
بلافاصله پس از پذیرفته شدن در فیفا، یهودیان اقداماتی را برای تضمین اکثریت باشگاه‌های یهودی در عضویت آن آغاز کردند. زبان عبری تحمیل شد و پرچم صهیونیستی در لوگوی فدراسیون گنجانده شد. تا سال ۱۹۳۴، سلطه مقامات صهیونیست به این معنا بود که باشگاه‌های عرب علیرغم تشکیل بیش از سه‌چهارم جمعیت فلسطین، هیچ سخنی در اداره انجمن نداشتند. علاوه بر تقویت ارتباطات با تیم‌های قیومیت بریتانیا، باشگاه‌های یهودی شروع به جذب تیم‌هایی از سایر کشورهای عرب مانند مصر کردند. در سال ۱۹۳۱، تیم دانشگاه مصر، تیرسانا، که توسط فدراسیون فوتبال فلسطین دعوت شده بود، از فلسطین دیدار کرد و با تیم‌های این فدراسیون بازی کرد. روزنامه فلسطین یکی از تیم‌های فدراسیون را اینگونه توصیف کرد:
“ترکیبی از سربازان ارتش بریتانیا و جوانان یهودی!
بنیان‌گذاری نهادهای ورزشی فلسطینی
در همین حال، فوتبالیست‌های فلسطینی اقدام به ایجاد انجمن‌های ورزشی کوچک در شهرهای مختلف کردند. در دسامبر ۱۹۴۲ یک انجمن فوتبال در یافا تأسیس شد که شامل باشگاه ورزشی اسلامی، شرکت نفت شل، و اداره گردشگری بود. در حیفا، یک انجمن ورزشی محلی در نوامبر ۱۹۴۳ تشکیل شد که شامل چهل و سه تیم بود که بیست و یک تیم در فوتبال، نه تیم در تنیس روی میز، شش تیم در بسکتبال و سه تیم در دو و میدانی بودند. اکثر باشگاه‌های حیفا – مانند شباب العرب، باشگاه ورزشی اسلامی، باشگاه کارمل، باشگاه سالیسیان، باشگاه سوریاک، باشگاه کاتولیک و تیرسانا – به این انجمن پیوستند. برخی از باشگاه‌هایی که عضویت یافتند، تحت سلطه یهودیان نیز بودند. با این حال، تمایل و آرزوی برپایی فدراسیون ورزشی فلسطین در حال رشد بود، نه تنها در واکنش به سلطه یهودیان، بلکه برای ساختن و تقویت نهادهای اجتماعی و فرهنگی در فلسطین.
بازتأسیس فدراسیون ورزشی فلسطین: مأموریت و ساختار
در سپتامبر ۱۹۴۴، فدراسیون ورزشی فلسطین زمانی که سی و پنج نماینده باشگاه در جلسه‌ای در یافا شرکت کردند، مجدداً تأسیس شد. این فدراسیون مقر خود را در باشگاه اسلامی در یافا پایه گذاری کرد و کار خود را آغاز نمود.
سه وظیفه اصلی آن عبارت بودند از: سازماندهی و هماهنگی بین باشگاه‌های عرب در فلسطین، برقراری روابط دوستانه بین فلسطین و کشورهای عرب همسایه در عرصه ورزش و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی. فدراسیون ورزشی، فلسطین را به شش منطقه تقسیم کرد: بیت‌المقدس، یافا، نابلس، غزه، جلیل و حیفا .
درخواست‌های عضویت را رد کرد و پرچم و نشان خود را توزیع نمود. تنها چند ماه پس از بازتأسیس، بسیاری از باشگاه‌ها به فدراسیون ورزشی فلسطین پیوستند. تا آغاز سال ۱۹۴۵، این فدراسیون دارای بیست و پنج باشگاه عضو بود و این عدد تا پایان سال ۱۹۴۷ به شصت رسید. باشگاه‌ها به پیوستن به فدراسیون ورزشی فلسطین تشویق شدند. عضویت در فدراسیون ورزشی فلسطین می‌بایست توسط کمیته مرکزی تأیید می‌شد. کمیته‌های منطقه‌ای به طور دوره‌ای مسابقات فوتبال را در هر منطقه برای لیگ‌های اول و دوم هماهنگ می‌کردند.
فدراسیون ورزشی فلسطین یک لیگ اولیه برای تیم‌های هر منطقه راه‌اندازی کرد و برندگان هر منطقه با یکدیگر رقابت می‌کردند تا برنده نهایی مشخص شود. هر کمیته منطقه‌ای قرعه را سازماندهی می‌کرد، زمین بازی را انتخاب می‌کرد و داوران را تعیین می‌نمود، که توسط کمیته مرکزی پس از تأیید کمیته شعبه انتخاب می‌شدند.
مقابله با تلاش‌های صهیونیستی و تثبیت هویت
تا پایان سال ۱۹۴۷، فدراسیون ورزشی فلسطین به نتایج درخشانی در زمینه سازماندهی، عضویت و رقابت با تیم‌های عرب در منطقه دست یافته بود. در واقع، وجود و فعالیت‌های آن به خودی خود مانعی در برابر قصد صهیونیست ها برای نمایندگی فلسطین به عنوان “ارض اسرائیل” بود. سازمان‌های ورزشی صهیونیستی، که توسط فدراسیون فوتبال فلسطین نمایندگی می‌شدند، تهدید ناشی از آن فدراسیون جدید را احساس کردند و سعی کردند با جلوگیری و دعوت از باشگاه‌های ورزشی عرب برای پیوستن به صفوف خود، آن را تضعیف کنند. گزارشی از کمیته مرکزی فدراسیون فوتبال فلسطین به روزنامه فلسطین خاطرنشان می‌کند:
«به کمیته مرکزی اطلاع داده شده است که برخی از باشگاه‌ها اخطارهایی از انجمن فوتبال یهودی در فلسطین دریافت کرده‌اند که به آن‌ها پیشنهاد عضویت در این انجمن را می‌دهد. برخی از این باشگاه‌ها با نشان دادن پایبندی خود به فدراسیون ورزشی فلسطین آن را تایید کردند و بر عدم پیوستن به انجمن صهیونیستی اصرار ورزیدند. بنابراین، فدراسیون ورزشی فلسطین از سایر باشگاه‌ها خواست تا پاسخ‌های مشابهی ارسال کنند، و کمیته مرکزی خود این پاسخ‌ها را تهیه و بین باشگاه‌ها توزیع خواهد کرد تا برای انجمن صهیونیستی ارسال شوند.»
بدین ترتیب، فدراسیون ورزشی فلسطین از طریق سازماندهی و ارائه یک جبهه متحد، در پی مقابله با تهاجم صهیونیستی در عرصه ورزش بود.
از زمین ورزش تا میدان نبرد؛ شهادت ورزشکاران فلسطینی
با این حال، در مواقعی، اعضای آن درگیر مبارزه واقعی با نیروهای صهیونیستی نیز شدند. در اوایل سال ۱۹۴۸، در جریان مبارزه با سازمان‌های نظامی صهیونیستی در فلسطین، بسیاری از اعضای باشگاه‌های ورزشی در درگیری‌ها یا نبردها شهید شدند.
زکی الدرهی مهاجم چپ تیم منتخب ملی و همکارش سعید الشنیر، در اثر بمب‌گذاری گروه‌های صهیونیست بر روی ساختمان مرکز خدمات اجتماعی (سرای) در یافا به شهادت رسیدند. روزنامه فلسطین خبر این حادثه را منتشر و درگذشت آنان را در صفحه اول منتشر کرد.
اشغال ورزشی و مقاومت ملی
درنهایت یهودیان از این طریق توانستند علاوه بر اشغال سرزمین فلسطین، ورزش فلسطینیان را نیز اشغال کنند.
