ارکواز مرکز شهرستان ملکشاهی
ارکواز شهری است در استان ایلام ایران که محل یکجانشین شدن ایل ملکشاهی است. ارکواز مرکز شهرستان ملکشاهی است. شهرستان ملکشاهی در مرکز جغرافیای استان ایلام قرار دارد. این شهرستان دارای مناظر طبیعی بسیار زیبایی میباشد و این مناظر زیبای خود را مدیون کوه‌های بزرگی است که این شهرستان را از چهار طرف احاطه کرده‌اند. شهرستان ملکشاهی در بیشتر فصل‌های سال، دارای آب و هوای معتدل و نسبتاً سرد میباشد.
در گذشته این شهر با اسم‌های ارکواز، ارکواز ملکشاهی، قلعه دره و قلعه درهٔ ملکشاهی نامیده شده بوده‌است. شهر ارکواز در دامنه رشته کوه کبیرکوه قرار دارد و جایگاه بسیار مناسبی از لحاظ آب و هوایی و پوشش گیاهی دارد. در زمان سلطنت سلطان ملکشاه سلجوقی در این ناحیه ارگ نظامی برپا بوده‌است. ارگ (قلعه و بارو) + و از (وسیع). نخستین بار حاج فرامرز اسدی با بنای خانه در این مکان، حدود سال ۱۳۱۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۶ هجری شمسی و نخستین مسجد - مسجد حاج فرامرز اسدی - بنای مسجد به سال ۱۳۳۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۹۲ هجری شمسی که از قدیمی‌ترین مساجد استان ایلام محسوب میشود، محلی برای تجمع مردمان ایل ملکشاهی بنا نمود، و به تدریج سایر طایفه‌های ایل ملکشاهی در این مکان متمرکز گردیدند. با این احتساب ایل ملکشاهی از معدود ایل‌های ایران است که قبل از تخته قاپو کردن و اجبار عشایر توسط رضا شاه یکجانشین شده‌اند.
ایلات ملکشاه در اصل از نوادگان امیر ملکشاه می‌باشند یکی از نوادگان ملکشاه یا ملکیش که امیر عالیجاه شمیر (شه میر) نام داشت دارای ۱۲ فرزند بود که ۳ نفر از آن‌ها بچه دار نشدند اما ۹ فرزند دیگر شمیر که به خاطر استفاده از گرزهای سنگین در جنگ‌هایشان و به خصوص نبرد با متجاوزان امپراتوری عثمانی با دیگر طوایف به گرزینوند (گرزدین وند) مشهورند اصلیت ملکشاهی هستند که شامل خمیس. روسگه. نقی. شکربگ. خداداد. کاظم بگ. حسین بگ. ملگه هستند و دیگر طوایف که به هوردکو مشهورند. تمامی طوایف شهرستان ملکشاهی دارای شیر مردان بزرگ و شاخصی بوده‌اند که تا ابد در یاد مردم، زنده هستند. از بزرگان این ایل می‌توان به عالیجاه افتخار الحاج توشمال فرامرز اسدی از مشاهیر استان ایلام، ریاست ایل ملکشاهی و اولین فرماندار ملکشاهی، پهلوان موسی خمیس و ملگه پهلوانان ایران زمین در دربار فتحعلی شاه قاجار و سرداران سپاه شاهزاده محمد علی میرزا دولتشاه در نبرد با امپراتوری عثمانی و شاه محمد یاری رهبر قیام مردم ایلام در عصر رضا شاه اشاره نمود. توشمال حاج فرامرز اسدی در سال ۱۳۲۰ و بعد از جنگ جهانی دوم که کشور ما تحت تسلط بیگانگان بود از سوی دولت مرکزی به عنوان رئیس‌العشایر و حاکم کل پشتکوه منصوب شد. در این زمان منطقه پشتکوه و استان ایلام که قسمتی از استان کرمانشاهان بود از امن‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شد و حاج فرامرز در کل استان حکمیت داشتند. از دیگر بزرگان این ایل می‌توان از توشمال نامدار، توشمال شهباز، توشمال صحبت، حسن خان ملکشاهی اولین نماینده مردم استان قبل از انقلاب، موسی اسدی اولین رئیس فرهنگ ملکشاهی، کدخدا دارابگ اکبری از طایفه رسولوند، کدخدا قنبربگ از طایفه کاظم بگ، حاج عباس عزیزیان، شیرخان تاب از طایفه خمیس، کدخدا دارابگ فاضلی از طایفه روسگه، کدخدا ولد بگ از طایفه کاظم بگ، توشمال مامگه و توشمال عبدالحسین حاجی زاده از طایفه خیرشه گچی، کدخدا میرزا حسین سلیمانی از طایفه کوکی گچی، سهیل بگ کدخدای طایفه شیره میر، عزیز الحاج نماینده دولت عراق در سازمان بین‌المللی یونسکو از طایفه قیطول قیطاس، میرزا محمد تقی قیطاسی، محمد علی و عبد از طایفه شکر بگ، کدخدا منصوربگ از طایفه جمعه، کدخدا قیسی رحیمی، کدخدا کرم از طایفه خلیل وند، میر بهرام از طایفه خرزینوند، محمد علی لت ور، توشمال کاظم، توشمال محمد علی خان خمیس، توشمال کریم خان، محمد کریم از طایفه حسین بگ، کدخدا موخان از دو قرصه، کدخدا علی خان از طایفه خلف گچی، داراخان داراخانی و علی پاشا داراخانی، حاج شیرمحمد از طایفه باباهای پیر محمد اشاره کرد. یکی از بزرگ مردان شهرستان شاه محمد یاری بوده‌است. او مورد اعتماد مردم ملکشاهی بوده و توانست مقابل رضاخان پهلوی قد علم کند. عبارت -هورده کو - در ادبیات کردی - به معنی کم جمعیت یا به چیزی کم حجم گفته میشود که به طوایف کم جمعیت گفته میشود و به طوایف خاصی اطلاق نمی‌شود.
شهر ارکواز از شمال و شمال شرقی و مشرق به دامنه کبیر کوه از جنوب و جنوب شرقی به کوه بیوره و از جنوب غربی به کوه کلک محدود میشود منظره شهر به صورت دره وسیع سرسبز با پستی و بلندی‌های است که ساختمان‌ها و محلات آن بین فضای سبز و در دامنه‌ها و کنار جویبارها بین رشته کوه‌های یادشده جلب توجه می‌کند کبیر کوه باارتفاع نسبتاً بیشتر از دورشته کوه دیگر باخط الراس شکسته و خشن، جبهه شمالی شهر رامی پوشاند و دامنه طبیعی آن پوشیده از بوته‌های خار و رُستنی‌ها با شیب گاهی تند و گاه آرام به طرف شهر کشیده شده‌است. در منتهی‌الیه این دامنه سرانجام شهر ارکواز نمایان میشود که در شرق و غرب نیز با کوهپایه‌های کوتاهتر احاطه شده‌است. ارکواز ملکشاهی در میان دو رشته ارتفاعات کبیرکوه و چهارزبر قرار گرفته و قبلاً یکی از غنی‌ترین زیستگاه‌های وحش بوده و مراتعی پربار داشته‌است بر همین مبنا شکار در میان جوانان فراگیر بوده و بعداً پرورش دام‌ها جایگزین آن گردیده‌است، بنابراین کارد (بگده) و سلاح گرم عموماً یک وسیله لازم، که هنوز هم در میان ایل سلاح از احترام خاصی برخوردار بوده و هست.
شهر ارکواز ملکشاهی درقسمت جنوب شرقی شهرستان ایلام واقع و با وسعتی بالغ بر۲۸۴ هکتار و آب وهوای مطبوع کوهستانی است. ارکواز دو رودخانه فصلی دارد. رودخانه پیرمحمد (گاوی) که از کبیر کوه سرچشمه می‌گیرد و از میان شهر می‌گذرد. رودخانه پالشک آب نیز از جنوب شهر عبور می‌کند. آب و هوای شهر ارکواز ملکشاهی معتدل نیمه مرطوب (اقلیم مدیترانه‌ای) که دارای زمستانی ملایم و مرطوب و تابستانی نه چندان گرم ولی خشک است. متوسط میزان بارندگی شهر ارکواز همچون شهر ایلام در سال، حدود ۵۰۰ میلیمتر است.
مردم این شهر از قوم کرد هستند. زبان مردم ملکشاهی کردی و لهجه ملکشاهی است که به علت عدم استفاده از لغات بیگانه همچنان این زبان اصیل و پایدار باقی‌مانده‌است. زبان مردم ملکشاهی زیر شاخه‌ای از کردی جنوبی میباشد. در بسیاری از واژه‌های این گویش می‌توان اثری از گویش پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی مشاهده نمود. علیرضا اسدی در کتاب خود چنین می‌آورد: «از مقایسهٔ واژگان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) با واژگان کردی ایلامی [ملکشاهی] به این نتیجه می‌توان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی اشکانی و ساسانی با این واژگان کردی هم ریشه‌اند. این هم آوایی در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی، اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام و حتی اصطلاحات عامیانه دیده میشود»
ایل ملکشاهی به دو قسمت چمزی و گچی تقسیم‌بندی میشود و هرکدام دارای چندین طایفه است.
ملکشاهی چمزی: ۱- خمیس ۲- روسگه (رستم بگ) ۳- نظربگ (نقی) ۴- کاظم بگ ۵- خداداد ۶- ملگه ۷- شکربگ ۸- حسین بگ ۹- کلگه ۱۰- خرزینوند ۱۱- قیطولی ۱۲- گلان ۱۳- کله وند ۱۴- کینیانه ۱۵- خلیل وند ۱۶- کناری وند ۱۷- گراوندی ۱۸- سرایلوند ۱۹- شه میر (شیره میر) ۲۰- کل کل ۲۱- باباهای پیرمحمد ۲۲- کوگر ۲۳- سیه گه ۲۴- جمعه ۲۵- حمانه و کول
ملکشاهی گچی: ۲۶- رسولوند ۲۷- باولگ ۲۸- خیرشه ۲۹- کوکی ۳۰- دوقرصه ۳۱- قیطول و حلاج ۳۲- خلف مهر ۳۳- قطره سیه ۳۴- سیرانه
دین مردم ملکشاهی اسلام و مذهب آنان شیعه اثنی عشری است. ایرج افشار سیستانی خصلت‌های آنان را اینچنین بیان کرده‌است: "مردم ایل ملکشاهی صادق، ساده، متدین، سلحشور، باگذشت و مهمان نوازند و در عین حال تندخو، کم حوصله و جنگاورند. حس وطن دوستی مردم ملکشاهی برای همه و مخصوصاً مردمان استان ایلام شناخته شده‌است. نمونه‌ای از حس وطن دوستی ملکشاهیان صحنه‌های جاودانه و به یاد ماندنی جنگ تحمیلی است که دلیرمردان این خطهٔ خونگرم با توکل بر خداوند سبحان با سلاحهایی که اغلب نیمه خودکار بودند همراه با جوانان رشید و متعهد ایلات دیگر استان همچون خزل - شوهان - دهبالایی و… توانستند در برابر ارتش تا بن دندان مسلح دشمن بعثی صف آرایی و آنان را شکست داده و از سرزمین خود دفاع کنند دشمن پس از آگاهی از قدرت آنان توسط جنگنده بمب افکن‌های خود شهر ارکواز ملکشاهی و… را آماج بمب و راکت قرار داد. شعر درمیان مردم ملکشاهی رواج بسیاری دارد به‌طوری‌که شاعران بسیاری در این ایل به پا خاسته‌اند البته لازم است ذکر شود که این شاعران ذاتی و خدادادی شاعر بودند که از جمله آنان می‌توان به زنده یادان حاتم عباسی، ولد چتر بسر، جمشید بگ، سلیم دیواشی اشاره کرد.
آداب و رسوم:
هوره: نوعی آواز بلند است که می‌توان آن را تراژدی نامید که نمودار خواندن و بازگو کردن واقعهٔ جدی از وقایع تاریخی است و انسان را سخت متأثر می‌کند. کردها در گذشته در هنگام جنگ با بیگانگان این نوع آواز را می‌خواندند و به هیجان می‌آمدند. این شهرستان در زمان جنگ با دادن بیش از سیصد شهید، برگ دیگری در تاریخ خود رقم زده‌است.
چمری: از منسجم‌ترین و ماندگارترین رسوم عزاداری مردم ملکشاهی مراسم چمر است که معمولاً برای افراد سرشناس و بزرگان انجام می‌گیرد و غالباً در این مراسم از عموم ایلات و طوایف استان دعوت میشود و گروه‌هایی از شعرا در مدح بزرگان و خصایص نیک متوفی اشعاری بر زبان می‌رانند و برخی دیگر هم این اشعار را همخوانی می‌کنند. زنان در یک گروه و شانه به شانه دز حالی‌که پارچه سیاه بلندی به طول ده‌ها متر در مقابل گرفته‌اند و مردان هم در حالی‌که علم‌هایی که بر روی آن‌ها اسامی امامان و معصومین نگاشته شده و پس از مدتی آن را به شخص دیگری می‌رسانند دایرهٔ میدان چمر را تشکیل می‌دهند. در قسمتی از محل این مراسم تفنگ، دوربین، وسایل شکار و… شخص متوفی بر روی مادیان زیبایی که با پارچه‌های رنگارنگ تزئین شده قرار می‌دهند.
رقص : رقص کردی (ئه‌لپه‌رگه) که در میان مردم این منطقه رایج است از روزگاران قدیم وجود داشته‌است. رقص در این خطه دارای اقسام متفاوتی است که برخی از آن‌ها منسوخ شده‌اند. برخی از رقص‌های مرسوم عبارتند از: چه پی، فه تای، قلای، پشت پا، دوجار الپر، ژنانه و… که از این میان «فه تای» دارای حرکاتی سریع و زیباتر است و جوانان به آن علاقه‌مند هستند. هم چنین مردان ایل در بافتن جامه و پای پوش هنرمند بوده‌اند.
شهرستان ملکشاهی
شهرستان ملکشاهی یکی از شهرستان‌های استان ایلام در غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر ارکواز میباشد. مردم این شهرستان عموماً شیعه هستند که به گویش کردی ایلامی و لهجه ملکشاهی سخن می‌گویند. مردم این شهرستان از ایل ملکشاهی هستند. براساس سرشماری سال ۱۹۴۰ میلادی، بیش از ۷٬۵۰۰ خانوار که جمعیت آنان به بیش از پنجاه هزار تن می‌رسید در ایل ملکشاهی زندگی می‌نمودند. اکثر این مردم به دلیل نبود فرصت‌های شغلی مناسب به نقاط مختلف استان ایلام و استان‌های دیگر مهاجرت نموده‌اند. شغل مردم این شهرستان دامپروری و کشاورزی است و این شهرستان از نظر ورزشی، اجتماعی و اقتصادی در استان ایلام نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. مردم شهرستان ملکشاهی از اوایل جنگ ایران و عراق تا پایان آن از مرزهای میهن دفاع نمودند، به همین مناسبت بنای یادمانی در گرامیداشت آخرین دفاع مردم شهرستان ملکشاهی در منطقه ترشابه برپا شده‌است. زبان مردم ملکشاهی کردی از زیر شاخهٔ کردی جنوبی است. این زبان یکی از اصیل‌ترین زبان‌های کردی محسوب میشود. در بسیاری از واژه‌های رایج در این زبان می‌توان واژه‌های پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی را مشاهده نمود.
شهرستان ملکشاهی در دامنه کبیرکوه قرار گرفته‌است و در سه هزار سال قبل از میلاد به عنوان (ورهشی) در کتیبه‌های آشوری واقع در سر چشمه رودخانه گُل گُل در بخش گچی ذکر شده‌است. همان‌طور که از نام ایل ملکشاهی بر می‌آید، این ایل نام خود را از امیر کُرد ملکشاه چمشگزک یا سلطان ملکشاه گرفته‌است. امیر کُرد ملکشاه چمشگزک جمع کثیری بر سر رایت خود جمع نموده سی و دو قلعه و شانزده ناحیه که بالفعل در تصرف حکام چمشگزک بود تسخیر نمود و عشیرت ایشان را به نام جد آن‌ها امیر ملکشاه ایل ملکشاهی خواندند.
زبان مردم ملکشاهی کردی ایلامی و لهجه ملکشاهی است. علیرضا اسدی در کتاب خود چنین می‌آورد: «از مقایسهٔ واژگان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) با واژگان کردی ایلامی [لهجه ملکشاهی] به این نتیجه می‌توان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی اشکانی و ساسانی با این واژگان کردی هم ریشه‌اند. این هم آوایی در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی، اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام و حتی اصطلاحات عامیانه دیده میشود». شهرستان ملکشاهی به دلیل اهمیت و جمعیت فراوان ایل ملکشاهی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی تبدیل به بخشی از استان کرمانشاهان گردید. این منطقه در سال ۱۳۸۵ به یک شهرستان از شهرستان‌های استان ایلام تبدیل شد اما پیش از آن به لحاظ تقسیمات کشوری بخش ملکشاهی خوانده می‌شد و از بخش‌های شهرستان مهران بود.
بخش مرکزی(دهستان شوهان، دهستان چمزی) شهرها: ارکواز
بخش گچی(دهستان گچی، دهستان کبیرکوه) شهرها: دلگشا، مهر
پس از انقلاب اسلامی طرحی از سوی دولت وقت برای تغییر نام شهرها در دستور کار قرار گرفت. براین اساس تمامی اسامی شهرهایی که نشانگر و یادبود نظام شاهنشاهی در ایران بود تغییر یافت. به عنوان نمونه شهرهای کرمانشاه به باختران، شاهپور به سلماس، شاه آباد غرب به اسلام‌آباد، بندر پهلوی به انزلی، رضائیه به ارومیه، شاهی به قائم شهر و شهسوار به تنکابن تبدیل شد. شهرستان ملکشاهی که در آن زمان بخش ملکشاهی نامیده می‌شد نیز شامل این طرح قرار می‌گرفت. این طرح با مقاومت و مخالفت صد در صدی مردم ایل ملکشاهی روبرو شد و مردم این ایل نیز موسی اسدی و حسن ملکشاهی نمایندگان خود را به تهران روانه ساختند تا با زمامداران حکومت گفتگو کنند. موسی اسدی در دیداری که با آیت‌الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی از مراجع تقلید کنونی که در آن زمان عضو شورای انقلاب و بعد مجلس خبرگان رهبری بود، داشت بر مخالفت مردم ملکشاهی با تغییر نام ایل و شهرشان تأکید نمود و با گفتن اینکه نام ملکشاهی از دیر باز تاکنون ریشه در خاک و خون مردم ملکشاهی دارد و ربطی با تغییر نام شهرهایی که رضا شاه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی انجام داده‌است ندارد و این تغییر نام سبب شورش گسترده‌ای از طرف ایل ملکشاهی خواهد شد مخالفت خود را ابراز داشت. بعد از این اتفاقات به مدت سه ماه و پنج روز حسن خان ملکشاهی نماینده استان ایلام در مجلس شورای ملی به خاطر این عمل محبوس شد؛ یعنی از ساعت (۲ بعد ازظهر ۱۱/۴/۱۳۶۰ تا ساعت ۷ بعد از ظهر روز ۱۱/۷/۱۳۶۰) که بعد از محاکمه حکم به تبرئه او داده شد. این مخالفت گسترده ایل ملکشاهی سرانجام منجر به خودداری حکومت وقت از تغییر نام ملکشاهی شد. براین اساس ملکشاهی از جمله شهرستان‌هایی است که پس از انقلاب اسلامی دچار تغییر نام نشد.
این زمین‌ها به مساحت ۳۶۰۰۰ هکتار ملک آبا و اجدادی حاج فرامرز اسدی بوده‌است که طی فرمانی از طرف فتحعلی شاه قاجار و با دستخطی از سوی شاهزاده محمدعلی میرزا دولتشاه فرزند ارشد شاه (این فرمان در میان بزرگان ایل ملکشاهی به فتح نامه معروف است)، به تاریخ ماه ذوالحجه سال ۱۲۳۶ هجری قمری مطابق سال ۱۱۹۹ خورشیدی به پاس رشادت ایل ملکشاهی در نبرد با متجاوزان عثمانی و تسخیر سلیمانیه، زور، موصل و کرکوک و سامرا و محاصره نمودن بغداد از شهرهای امپراتوری عثمانی به پهلوان موسی خمیس جد بزرگ حاج فرامرز اسدی و ایل ملکشاهی داده شده بود. گفتنی است بزرگان ایل ملکشاهی گوش راست تمامی اسیران سپاه عثمانی را بریدند و در کف دست راستشان نهادند و به پایتخت روانه ساختند. در این نبرد چهار هزار سپاهی از ایل ملکشاهی چمزی که شامل صد سوار مشهور از ایل ملکشاهی چمزی و صد مبارز چماق به دست از ایل ملکشاهی چمزی (که بعدها به پاس رشادتشان و استفاده از چماق و گرز در این نبرد به طوایف گرزدین وند مشهور شدند، که عبارتند از: طوایف خمیس، کاظم بگ، نقی، حسین بگ، رستم بگ، ملگه، شکربگ و خداداد) و سه هزار و هشتصد پیاده‌نظام، به سرداری پهلوان موسی خمیس در رأس سپاه ایران قرار گرفتند. نقش برجسته‌هایی از این دلاور مردان در باغ نظر شیراز و موزه پارس موجود است. حاج فرامرز اسدی پس از کودتای سال ۱۳۳۲ خورشیدی این زمین‌ها را طبق سند شماره ۵۶۶ و به تاریخ ۱۳ خردادماه ۱۳۳۵ در اداره ثبت اسناد استان کرمانشاهان به نام خود ثبت نموده بود. اما پس از انقلاب این زمین‌ها بدون هیچ دلیل قانونی توسط اداره منابع طبیعی استان ایلام مصادره گردید و به اشخاص دیگری تحویل داده شد.
کمتر کسی است که با سفر به شهرستان ملکشاهی استان ایلام بوگده‌ای(چاقوی سنتی) زیبا و مرصع را به سوغات نبرده باشد چرا که این کالای بی‌نظیر در یک نگاه نه فقط به عنوان یک چاقو بلکه یک کالای هنری و تزیینی و نماد ایلیاتی که در دل خود هزاران سخن دارد، جلوه‌گری می‌کند. روزگارانی مردان و جنگاوران ایلامی از این سلاح جهت دفاع از سرزمین و ارزش های خود در مقابل دشمن بهره می بردند و بستن بوگده مرصع و زیبا، نشان از لیاقت و شجاعت ایلیاتی می داد ولی اکنون در دوران تکنولوژی هنوز در کوچه پس کوچه های شهرستان ملکشاهی صدای دلنشین آهنگران بوگده ساز گوش نواز و دلنشین است و مشتری این بوگده های زیبا نه برای دفاع و جنگاوری بلکه جهت رجوع به تاریخ پر افتخار ایلیاتی و عشایری و نگه داشتن بخشی از تاریخ این منطقه آن را نزد خود نگه می دارند. افزایش درخواست های بوگده از گوشه و کنار ایران زمین، اکنون این هنر باستانی و دیرینه را به صنعتی درآمدزا تبدیل کرده است هر چند برای عرضه بوگده های منحصر به فرد ملکشاهی به بازارهای ملی و حتی جهانی نیازمند بسترهای لازم از جمله ارائه تسهیلات متناسب و حمایت از تولید کنندگان است.
جاذبه های ملکشاهی
آتشکده کوشک قینفر: استان ایلام بناهای کهن و تاریخی بسیاری دارد .یکی از این بناهای تاریخی و پر رمزو راز ایلام آتشکده کوشک قینفر است که در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر ارکواز و در ۱۲کیلومتری روستای گنبد پیر محمد در بلندای كوهستان پشمین رو به دشت مهران قرار گرفته است.آتشکده کوشک قینفر یادگاری از دوران ساسانیان می باشد که اثری فاخر و ارزشمند است و به عنوان یکی از جاذبه های ارکواز،در فهرست آثار ملی كشوربا شماره ثبت ۲۶۴۶۸به ثبت رسیده است .این كوشك زیبا كه محل عبادتگاه بوده دارای چهار دهانه است و حدود ۳۰ متر مربع مساحت داشته كه سقف آن بدلیل عوامل طبیعی و انسانی از جمله سیل و زلزله و حفاری های غیرمجاز تخریب و نیاز به مرمت و بازسازی و احیا دارد. كوشك قینفر دارای چهار ورودی است كه آتش دان در وسط آن قرار گرفته و در ضلع شمالی این آتشكده باغ زیبایی از درختان مورت و چندین درخت زیتون در كنار چشمه ای با آب شیرین قرار دارد كه جلوه ای زیبا از هنر انسان و طبیعت را به بهترین شكل ممكن به نمایش گذاشته است.با توجه به نحوه ساخت آن مصالح بکار رفته در این آتشکده مربوط به دوران ساسانی با قدمتی نزدیک به ۲۰۰۰ سال است که مردم از آن برای مراسم های دینی خود استفاده می کردندو چون آثار آن هنوز موجود است، به خوبی نمایانگر یک آتشکده از دوره ساسانیان است.
نقش برجسته گل گل ملکشاهی: سنگ‌نوشته یا کتیبه به تخته سنگ، کاشی‌کاری یا سطح دیگری گفته میشود که معمولا واقعه‌ای تاریخی بر روی آن کنده‌کاری یا نوشته شده است. معمولا کتیبه به نوشته‌ای اطلاق میشود که بر روی سنگ، در حاشیه سردر ساختمان‌ها یا گوشه‌های پارچه‌های خاص نظیر پرده، سفره و بیرق یا بر صفحه‌های کتاب نگارش می‌یابد. نگاهی به تاریخ ایران باستان نشان می‌دهد که اغلب کتیبه‌ها بر کوهپایه‌ای مشرف بر چشمه‌سار حک شده است. این سنگ‌نوشته‌ها به دستور شاهان و یا والی منطقه نوشته می‌شدند و اغلب موضوعات مربوط به فتوحات و کشورگشاهی شاهان و یا نیایش‌ها و عبادات آن‌ها را به تصویر کشیده بیان می‌کنند. سنگ‌نوشته آشوری که با نام سنگ‌نوشته گل‌گل ملکشاهی نیز معروف است، از جاهای دیدنی ایلام به شمار می‌رود و در دامنه رشته کوه کبیر، مشرف به رودخانه گل‌گل و در نزدیکی روستای زیبای گل‌گل در ۱۵ کیلومتری شهر ارکواز و ۲۵ کیلومتری شهر ایلام مانند نگینی خودنمایی می‌کند. متن این سنگ‌نوشته که به خط میخی نوشته شده حکایت از حمله آشوربانی‌پال به تمدن عیلام باستان و سقوط این تمدن درخشان تاریخ است که به صورت کنده‌کاری بر روی صخره‌ای بزرگ نگاشته شده است. این نوشته نشانگر تمدنی بزرگ و اثرگذار از تاریخ باستان است که استقرار آن در همین منطقه استان ایلام بوده است. پادشاه آشور شکست نظامی این کشور را افتخاری بزرگ برای خود دانسته و این کتیبه را از خود به یادگار گذاشته است. شکل عمومی این کتیبه آشوری مستطیل شکل است و در ابعاد ۹۰در ۱۳۵ سانتی‌متر است که در وسط آن نقش نیم‌رخ و تمام قد پادشاه آشور به صورت برجسته قرار دارد و کلاهی مخروطی و ردایی بلند تا روی پاها بر تن و شمشیری حمایل به نشانه قدرت، در دست دارد. پشت سر این شخص تصویری از هلال ماه دیده میشود که ممکن است نماد خدایان و الهه‌های آسمانی باشد که به حمایت از شاه آشور برخاسته و به او کمک کردند تا در جنگ پیروز شده و قلمروی کاسی‌ها(ایلام و لرستان) را فتح کنند. این سنگ‌نوشته آشوری در سال ۱۹۷۳ میلادی توسط آقای واندنبرگ ترجمه شده است. موضوع متن کتیبه از فتح ایلام و انقراض این تمدن به وسیله آشور حکایت دارد. متن کتیبه به عمق متوسط ۲/۵ سانتی‌متر تراش خورده و طی آن نقش‌برجسته پادشاه را فراهم ساخته‌اند و سپس به نقر خطوط میخی آشوری در سطرهای افقی بر تمام سطح کتیبه و نقش برجسته پرداخته و هر سطر را با خطی کنده و افقی از سطر بعد مجزا کرده‌اند. اینکه این کتیبه مربوط به کدام پادشاه آشور است به درستی مشخص نیست و عده‌ای آن را متعلق به آشوربانی پال که سرزمین ایلام قدیم را متصرف و در نهایت موجب انقراض آن‌ها شد دانسته و برخی نیز آن را مربوط به سارگن دوم پادشاه آشور می‌دانند که نواحی شمال غرب و قسمت‌هایی از غرب ایران تا دریاچه ارومیه را تصرف کرده‌اند. آنچه از متن کتیبه می‌توان فهمید این است که آشور چشم طمع به سرزمین‌های شرقی حکومت خود داشته و هر زمان که شرایط را مساعد می‌دید حمله را آغاز می‌کرد و این روند به صورت فرهنگ ستیزه‌گری به فرزندان شاهان منتقل می‌شد و چهره پادشاه آشور که به سرزمین ایلام حکاکی و نقر شده، خوی جنگجویی و طمع همیشگی آنان را مشخص می‌کند.
تالاب سیاب دریوش: این تالاب در جنوب غربی بخش ملکشاهی واقع شده است . مساحت آن در حدود چهار (۴) هکتار و ارتفاع آن ۲۷۴۰ متر از سطح دریا های آزاد میباشد. حداقل درجه حرارت در این تالاب ۱۴ درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی سالیانه آن بیش از ۶۰۰ میلیمتر است. تالاب فوق الذکر دارای آب دایمی و شکل آن دایره ای میباشد. به دلیل قرار گیری در ناحیه کوهستانی جزو منطقه سردسیری و ییلاقی استان محسوب میشود.
منطقه زیبای اما: منطقه تفریحی و گردشگری اما در ۱۵ کیلومتری شهر ارکواز ملکشاهی و ۲۵ کیلومتری جنوب ایلام همچون نگینی زیبا و درخشان یکی از قطب های گردشگری استان ایلام است و هر ساله بویژه در فصل تابستان میزبان خیل عظیمی از هم استانی های ایلامی است.دریاچه سد چم گردلان نیز که جهت تهیه آب شرب و صنعتی مردم استان ایلام احداث شده زیبا و تماشایی است و آب زلال آن پذیرای گردشگرانی است که جهت ماهیگیری ، شنا و تحقیقات علمی به این منطقه سرازیر می‌شوند و در ادامه این مسیر نیز روستای مهر در دامنه کوهستان قرار گرفته که پوشیده از فضای سبز باغات انجیر ، انگور و دیگر مرکبات است .همچنین در این منطقه آبشار بسیار زیبایی وجود دارد ، آبشار اَما با ارتفاع حدود ۲۰ متر در نزدیکی روستای اَما در ۲۵ کیلومتری جنوب ایلام و پشت سد ایلام واقع شده است.
سد چم گردلان ملکشاهی: سد "چم گردلان" ملکشاهی به همراه طبیعت زیبای منطقه از نقاط گردشگری ملکشاهی به شمار می رود. آب و هوای مطلوب، طبیعت بکر و دل نشین، محیط سرسبز، گونه های فراوان گیاهان از خصوصیات این مکان زیبا است.
آرامگاه سید محمد عابد: آرامگاه سید محمد عابد (گنبد پیرمحمد) یکی از برادران امام رضا (ع) که به همراه شاهچراغ برای دیدار با امام رضا (ع) رفته بودند، پس از سرکوب و به شهادت رساندن شاهچراغ، ایشان به همراه چند تن از یاران برای فرار از قتل توسط مزدوران مأمون، به این نقطه آمدند و تا آخرین لحظات عمر مبارک خود در این مکان زندگی کردند. واقع در ۲۸ کیلومتری شهر ملکشاهی در مسیر ملکشاهی به مهران. سبک بنای آن مربوط به دورهٔ صفویه می باشد.
بقعه سید محمد ابوچماقین (پیرکتک): در سی کیلومتری شهر ارکواز و در دره حاصلخیز و پرآب درگز، آرامگاه سید محمد ابو چماقین ملقب به پیر کتک قرار دارد که زیارتگاه مردم ایل ملکشاهی است. وجود چشمهٔ آب شیرین و رودخانه‌ای بسیار زیبا در قسمت شمالی آرامگاه بر زیبایی این مکان افزوده است.
قلعه جوق: قلعه باستانی قله جوق مشرف بر سرزمینی نسبتاً هموار است و در چهار کیلومتری غرب شهر ارکواز ملکشاهی بر فراز تپه بلندی بنا شده‌است. در قسمت جنوبی قلعه، سه اتاقک وجود دارد که مساحت آن‌ها مجموعاً ۲/۲۹ متر مربع میباشد و از سنگ و گچ ساخته شده‌است. در قسمت فوقانی آن‌ها آثار دو اتاق مشاهده میشود که مجموعاً ۹۲ متر مربع است. بنای ساختمانی این دو اتاق در مقایسه با سه اتاقک جنوبی از بین رفته و فقط چندین قطعه سنگ کوچک و گچ در بعضی قسمت‌های تحتانی آن دیده میشود. اتاق‌های قلعه از گچ ساخته شده‌است. این گچ به احتمال زیاد از سه کیلومتری شهر ارکواز به این مکان آورده شده‌است. این قلعه، مربوط به دورهٔ حکومت سلجوقیان میباشد.
دره ویژدرون: دره ویژدرون یکی از جاهای دیدنی ایلام است که در فاصله ۲۰ کیلومتری شهرستان ایلام و در کنار سد زیبای چم گردلان در نزدیکی روستای مهر شهرستان ملکشاهی قرار گرفته است. ويژدرون نامی است کردی که بر این دره زیبا گذاشته‌اند. در زبان کردی «ويژ» یعنی عمیق و «درون» به معنی دره است. بنابراین ويژدرون به معنی دره‌ای عمیق با ارتفاع زیاد است. البته شاید دلیل دیگر نام‌گذاری این دره، وزش بادهای زیاد این منطقه باشد و ويژ معنای باد را نیز می‌دهد که در این صورت ویژدرون، دره‌ای بادخیز است. دره ویژدرون به‌عنوان منطقه ویژدربند نیز شناخته میشود. ویژدرون مکانی افسانه‌ای و ناشناخته است که حتی تا چندین سال پیش هم برای مردمان محلی منطقه خیلی شناخته شده نبود. این مکان دره‌ای شگفت‌انگیز است که قطعاً با دیدن عظمت و بزرگی‌اش میخ‌کوب می‌شوید. در این دره همه‌چیز برای داشتن یک سفر هیجان ا‌نگیز و استثنایی فراهم است. دره‌ای با دیواره‌ها، صخره‌های عظیم و بلند و گذرگاه‌های تنگ، باریک و پیچ‌درپیچ که با عبور از آن‌ها به یاد ماجراجویان داستان‌ها و فیلم‌ها خواهید افتاد که در پی کشف راز و رمزی هستند و اتفاقات عجیب و غریب برایشان روی می‌دهد. وزش بادها نیز در لابه‌لای صخره‌ها، هولناکی این مکان را دوچندان می‌کند و اگر کمی نیز اهل خیال‌پردازی باشید، هیجان زیادی را در این سفر برای خود رقم خواهید زد. این دره که آدمی را به یاد مکان‌های خیالی و صحنه‌های فیلم‌های ترسناک می‌اندازد؛ در ارتفاع ۸۱۰ متری از سطح دریا قرار دارد و بسیار بزرگ است؛ به‌گونه‌ای که طول آن به ۶ کیلومتر می‌رسد. ارتفاع صخره‌های ویژدرون حتی به ۲۰۰ متر هم می‌رسد. سنگ‌های این دره جنس آهکی دارند و دارای ترکیبات کربنات کلسیم هستند و به سازند آهکی آسماری که از سازندهای زمین‌شناسی ایران است و غنی‌ترین مخزن نفتی ایران و خاورمیانه و یکی از غنی‌ترین مخازن کربناته جهان به شمار می‌رود. دره ویژدرون از طبیعت فوق‌العاده‌ای نیز برخوردار است. این دره دارای تنوع گیاهی و جانوری فرلوانی است و زیستگاه مهمی برای حیات‌وحش به شمار می‌رود. طبق گفته مردمان محلی منطقه، در گذشته انواع جانوران مانند خرس، پلنگ، گرگ، گراز و... در این محل زندگی می‌کردند. این منطقه در حال حاضر به‌دلیل حمايت و جلوگیری از شکار بی‌رویه حیات وحش و حفظ و گسترش زيستگاه گونه‌های در خطر انقراض، از سال ۱۳۹۶ به‌مدت پنج سال جزو مناطق ممنوعه استان ایلام به شمار می‌رود و شکار و تیراندازی در آن ممنوع است.
.....................................
آرشیو
