خب بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلید در گنج حکیم
خب سلام به رفقای عزیز و بقیه کاربران عزیز ، خب بریم درس اول درمورد تعیین اوزان شعر فارسی که یکی از شیرین ترین قسمت های ادبیات فارسی هستش بهتون توضیح بدم
خیلی ساده هستش ولی خب یه سری ریزه کاری داره باید خیلی مراقب باشید
پیش از اینکه درس رو بدم ، باید بگم یه سری ها میگن تعیین اوزان فارسی سماعی هستش یه سری ها میگن نه باید تقطیع بشه
که خب هردو درست میگن ولی باید اینقدر تمرین کرده باشید نحوه تقطیع هجایی و ارکانی رو که با شنیدن شعر سریعا بفهمید وزنش شعر چیه...
منظورم از وزن شعر چیه؟دیدید شعر رو یکی میخونه بعدش یه سری لغات مثل این میگه
مثلا میخونه ما بدین در نه پی حشمت و جاه امده ایم / از بد حادثه اینجا به پناه امده ایم
بعدش این پشت بند شعرش میگه:فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
خب وقتی میگم شعر رو وزنشو بگو منظورم همین فعلاتن فعلاتن هستش ! حالا این چه جوری بدست میاد؟
بریم قسمت اول رو تشریح کنیم:
قبلش باید چندتا نکته رو در نظر بگیرید:
توی این مواقع شلک نوشتاری اصلا ملاک نیست و بلکه نوع خوندن کلمه یا یه جمله ملاک هستش
مثلا خواهش رو باید به صورت خاهش تقطیع هجایی کنید.
تبصره 2: مصوت بلند دو برابر مصوت کوتاه هستش و دو حرف در شعر فارسی لحاظ میشه مثل کلمه ما که در فارسی سه حرف هستش و لی سرد که فقط یه مصوت فتحه داره چهار حرف هستش
.
.
.
مطلب بعدی تعریف هجا هستش
ببینید یادتونه کلاس اول ابتدایی بهمون میگفتن این جمله رو بخش بخش کن؟یا میگفتن این کلمه چند بخشه؟وقتی میگیم تقطیع هجای کن شعر رو منظورمون همونه
این تعریف ساده اش بود ولی بخواهیم علمی بگیم باید بگیم که یک واحد گفتار است که با هر ضربه هوای ریه به بیرون رانده میشود.
مثلا میگم این جمله رو تقطیع هجایش کن همون بخش بخش کردنشه
مثلا میگم بابا نان داد
کلاس اول دست راستمون رو می اوردیم پایین میگفتیم با
بعدش دست چپ رو می اوردیم میگفتم با
بعدش میگفتیم نان
داد(دستها هم حرکت میدادیم)
حالا تقطیع هجانی همونه
با با نان داد
یا بچه ها من رفتم سر کار
اینجوری میشه
بَ چِ ها مَن رَف تَم سرِ کار...
این میشه تعریف عامیانه و ساده ای هجا
حالا هجا انواعی داره
هجای کوتاه که دو حرف داره که علامتش اینه U
مثل بَ هِ چِ نَ تُ
هجای بلند که سه حرفه که علامتشم اینه _
سَر_نَر_پا
هجای کشیده که دارای چهار یا پنچ حرفه کع علامتش اینه _ U
کاشت(یه بخشی هم هستش) سرد _نرم_برو
دقت کنید توی هجای کشیده وقتی بخواهیم علامتشو نشون بدیم حرف اخر یا دو حرف اخر از نظر امتداد هجاها در حکم هجای کوتاه هستن
نرَ م
_ Uم در حکم هجای کوتاه هست دراخر کلمه
حالا بریم بقیه تبصره ها مربوط به هجا رو بگیم:
1_گفتیم که امتداد هر مصوت بلند دو برابر مصوت کوتاه هست و پس در وزن شر هر مصوت بلند دو حرف محسوب میشود.مثلا کلمه سی سه حرفی است
2_در وزن شعر حرف ن هروقت بعد از مصوت بلند بیاید و به کلمه بعد از خودش وصل نشود ، حرف ن حذف میشود
مثل نان که ن حذف میشود
ولی توی این جمله و توی شعر که وقتی میخونیشم ن به کلمه بعدی وصل میشه مثل دوان امد میخونیمش توی شعر و محاوره دوانامد (خیلی سریع و روی هم ) پس اینجا ن حذف نمیشه
3_وقتی حرف آ در اول کلمه باشه مثل آباد ، پنج حرف داره چون آ اینجا دو حرف حساب میشه چون همزه و ا هستش
یعنی اینجوری تلفظ میشه آ باد
این جوری باید هجاش کنید توی شعر مثلا
ءا باد پس اینجوری میشه
مثل این _ _ U
U
4_یه نکته مهم بگم اونم اینکه پایان هر مصرع در شعر فارسی همیشه هجا بلند هستش _
و دیگه نمیخواد تقطیعش کنید
.
.
.
خب ریم سراغ تقطیع هجایی:
برای تقطیع هجایی باید چهار نکته رو رعایت کنید
1_صحیح خواندن شعر،2_تعقطیع هجایی3_تقطیع ارکانی4_اختیارات شاعری
1_درست خواندن شعر
خب اول از همه باید شعر رو درست بخونید ، وقتی درست خوندینش باید همون طور بنویسیدش
این رو ببیند این خوده شعره ولی نحوه خوندنش فرق میکنه
طاعت ان نیست که بر خاک نهی پیشنانی / صدق پیش ار که اخلاص به پیشانی نیست(سعدی)
ببینید اینجوری میخونیم این شعر رو
طاعتان نیست که بر خاک نهی پیشانی / صدق پیشار که اخلاص به پیشانی نیست .....
ببینید بهمدیگه وصل شدن دو تا از کلمات
یا مثل این غزل شهریار رو ببینید نحوه نوشتن شعر و خوند شعره:
امشب ای ماه به درد و دل من تسکینی / اخر ای ماه تو همدرد منه مسکینی
اینجوری خونده میشه
امشب ای ماه به دردُ دلِ من تسکینی / اخر ای ماه توهمدردِ منِ مسکینی
درست خوندن توی شعر اولین قدمه
حالا چندتا نکته باید بگم
نکته یک : توی خوندن شعر و درست خوندنش کلماتی که اینجور هستن مثل تو ، خب موقع خوندن تُ تلفظ میشن پس ملاک تلفظ هستش نه نوع نوشتار
نکته دوم: نوع خوندن ملاکه نه نوع نوشتن پس توی کلماتی مثل خواهش ، خواهر و خواستن شما باید نوع خوندنش براتون مهم باشه و میشن خاستن ، خاهر،خاهش...
نکته سه:حروفی که تشدید دارن باید نوع خوندشون رو در نظر بگیرید : مثلا کلمه سجّاد رو ببینید
اینجا ما میخونیمش سج جاد پس توی تقطیع هجایی هم باید مراقب این مسئله باشید ....
این شعر رو ببینید
طریقت به جز خدمت خلق نیست/به تسبیح و سجاده و دلق نیست(سعدی)
اینجوری باید بخش بخش یا هجا بشه یا خونده بشه
طریقت بِ جز خِدمَتِ خلق نیست / بِ تَس بی حُ سَج جا دِ وُ دَلق نیست
نکته چهارم:در نوخوندن حتما مصوتهای کوتاه نشانه هاشو بذارید(توی مثال های بالا شعر رو با خوده مصوت ها یا همون -َ -ُ -ِ که نوشتم
نکته پنجم:همیشه بدونید مصوت دومین حرف هجا هستش و وقتی دیدیم که و ا ی در اول کلمه اومدن نقش صامت رو دارند و هروقت دومین حرف هجا بودن نقش مصوت رو پیدا میکنند...
تقطیع هجایی
حالا میریم سراغ این مسئله که بعد از درست خوندنش و درست نوشتنش طبق نوع خوندن شعر بریم نقطیع هجایی کنیم شعر رو
ما بدین در نه پی حشمت و جاه امده ایم / از بد حادثه اینجا به پناه امده ایم
نوع خوندش
ما بدین دَر نَ پی حِشمَتُ جاه آ مَدِ ایم / ءَز بَدِ حادِثِ اینجا بِ پَناه آ مَدِ ایم
حالا نوع نقطیع ارکانی اینه هر هجا رو جدا کنیم و یه خط بینشون بذاریم و جداشون کنیم اونقت وزن شعر راحت تر بدست میاد (پست بعدی ان شاء الله)
بخواهیم به صورت علامت بذاریمشون اینجوری میشن یعنی زیر هرکدوم میذارم هجای بلند هستن کشیده هستن یا کوتاه
عنوان مثال شعر :ای ساربان آهسته ران کارام جانم می رود
وان دل که با خود داشتم با دلستانم می رود
در خط عروضی به این شکل در می آید:اِی سا رِ با آ هِس تِ را کا را مِ جا نَم می رَ وَد
ای (__) سا (__) رِ (U) با (__) آ (__) هِس (__) تِ (U) را (__) کا (__) را (__) مِ (U) جا (__) نَم (__) می (__) رَ (U) وَد (__)
که مرتب آن می شود:
__ U __ / __ __ U __ / __ __ U __ / __ __ U __
(نکته مهم بعضی از کتاب هاش نوشتن اهسته ران ، یا نوشتند اهسته رو _ ولی اگر اینجا ما ران در نظر بگیریم شعر رو وزن متناوبی داره شعر .....
این رو بهش میگن تقطیع هجایی (سری بعد یه سری مثال ها براتون میارم تا بیشتر با این مسئله اشنا بشین)
پست بعدیم شعر های بیشتری رو براتون تقطیع هجایی میکنم الان اگر دیدید نمیتونید وزن شعر رو متناوب دربیارید نگران نباشد چون توی شعر یه سری اختیارات هست که وزن شعر رو بهم میزنه یا درست میکنه ولی هرجا شاعر مجاز به این کار نیست
.
.
.
اشتباهی بود حتما بهم بگید اصلاحش کنم
